Devletçi, Milliyetçi, baskıcı uygulamalarıyla büyük tepki toplayan Victor Orban, 03.04.2022 günü yapılan seçimlerde, 3 seçmenden 1'inin oyuyla meclisteki 3 sandalyeden 2'sini aldı. Seçimleri 4. kez kazandı. Orban’ın karşısında seçimlere 6 parti birleşerek bir seçim birlikteliği kurulmuştu. Bu birliktelik başarı gösteremedi.
Viktor Orban’ın bazı ülkelerde olduğu gibi seçimleri kazanamaması durumunda yapılan hilelerle “seçimleri kazanmış görünmesi” kolay değildi. Burada tüm dengesiz gelişmelere karşın ayakta kalabilmiş demokratik kurumlar, yasaların silinemeyen izleri, yurttaşların yerleşik kültürel birikimleri vardı.
Bu seçim sonuçları, 1947-1989 Komünist dönemin devletçi yapısının izleri silinmemiş olmasından mı kaynaklanıyordu? Sorunun yanıtını verecek düşünceler henüz ortada yok.
“Mayıs (2020) ayında Freedom House, Macaristan’ın demokratik ülkeler kategorisinden çıkardı ve ‘’karmaşık rejimler’’ sınıflamasına koydu
Rejim, AB kılını bile kıpırdatmazken, basına saldırdı, akademik özerkliği ortadan kaldırdı, azınlıklara, mültecilere ve göçmenlere karşı nefret kampanyaları başlattı, STK’ları ve üniversiteleri taciz etti, ayrıca meşru muhalefeti hainler ve vatan düşmanları olarak niteleyip onları şeytanlaştırdı.”(1)
Afganistan İslam Emirliği, Türkiye Cumhuriyeti, Pakistan İslam Cumhuriyeti gibi ülkelerde geriye gidiş bir parça anlaşılır bir durum. Macaristan’da geriye gidişi anlamak oldukça güç
Macaristan’la ilgili önemli bilgiler
“Macaristan, Orta Avrupa'da Karpatlarda kurulu olan ve denize kıyısı olmayan bir ülke.
Dünya Bankası (2020) verilerine göre, nüfus: 9,75 milyon.
OECD, NATO, AB, Vişegrad Grubu ve Schengen üyesi.
II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanya’sı ile birlik olan Macaristan, bunun ardından Sovyet Rusya’sı tarafından ele geçirildi ve 1947 ile 1989 yılları arasında komünist yönetimi benimsedi. Bu dönemde Macaristan, 1956 Macar Devrimi gibi olaylarla uluslararası bir tanınırlık elde etti.
Önceki on yılda Macaristan dünyanın onuncu dinamik ekonomisi olarak gösterildiği gibi dünyanın on beş turistik merkezinden biridir.
GSYİH (SAGP) (2021 öngörüsü) Toplam, 342,708 milyar $, Kişi başına
35.088 $ geliri var. Kişi başına düşen gelir yönünden Türkiye Cumhuriyeti’nin yaklaşık 4 katından çok geliri olan bir ülke .” (2)
Avrupa kültürüyle tanışmış, bilim, teknoloji alanında önemli ölçüde yol almış bir ülkede, böyle siyasal yapının boy göstermesinin temel nedenler nelerdir? Bu soruya kamuoyunun yanıltılması, Viktor Obran’ın karşısına çıkan aday ve partilerin güçlü, güvenilir olmamaları gibi yanıtlar verilmekte. Tüm bu olumsuzluklara karşın AB’den, Dünya kamuoyundan çok önemli eleştirilen alan Viktor Obran’ın yeniden seçileri kazanamaması gerekirdi. Bu sonuç Macaristan’ını kültürel yapısı, ekonomik düzeyi, eğitim düzeyiyle bağdaşır bir sonuç değil kanısındayız.
Macaristan’da eğitim düzeyi
“Macaristan'da eğitim, 5-18 yaşları arasında zorunlu.
1276 yılında Veszprém üniversite Péter Csák birlikleri tarafından tahrip edildi ve yeniden inşa edilmedi. Pécs'te bir üniversite 1367 (yılında) kurulmuştur. Sigismund 1395 yılında Óbuda'da bir üniversite kurmuştur. Universitas Istropolitana, Matyas Corvinus tarafından 1465 yılında, Pozsony'de kurulmuştur. Nagyszombat Üniversitesi 1635 yılında kuruldu ve 1777 yılında Buda'ya taşındı ve bugün Eötvös Loránd Üniversitesi olarak hizmet vermektedir. Dünyanın ilk teknik üniversitesi 1735 yılında Selmecbánya'da kuruldu. Onun ardılı Macaristan'daki Miskolc Üniversitesi'dir. Budapeşte Teknoloji ve Ekonomi Üniversitesi (BME) üniversite düzeyi ve yapısı ile dünyadaki en eski teknoloji kurumu olarak kabul edilir. Yasal selefi ise İmparator II. Joseph tarafından 1782 yılında kurulan Institutum Geometrico-Hydrotechnicum'dur.”(3)
Böylesine köklü bir yükseköğretim kurumlarının olduğu Macaristan’da, neden demokrasiye doğru değil, baskıcı yönetime doğru eğilim olduğunu anlama olanağı yok.
Macaristan’da ekonomik yapı
“Macaristan ekonomisi, çok yüksek insani gelişmişlik endeksi ve vasıflı iş gücüne sahip yüksek gelirli bir karma ekonomidir. Macaristan ekonomisi, dünyanın 57. büyük ekonomisi olup satın alma gücü paritesi bakımında kişi başı gelirde 57. sıradadır. Macaristan dış ticarete ağırlık veren ihracata dayalı piyasa ekonomisidir ve dünyanın 35. en büyük ihracatçısıdır. Macaristan'ın üretkenlik kapasitesinin %80'inden fazlası ülkenin refah ekonomisine %39.1 fon sağlayan genel vergi ile özel sermayedir. Harcama tarafında, hane halkı tüketimi GSYİH'nın ana bileşenidir ve toplamının %50'sini oluştururken bunu %22 ile brüt sabit sermaye oluşumu ve %20 ile devlet harcamaları izlemektedir.” (4)
Ekonomik düzeyi Asya, Afrika Anakıtası’nın birçok ülkesiyle karşılaştırılamayacak düzeyde gelişmiş olan Macaristan’ın böylesine siyasal bir olumsuzluk yaşamasının gerçek nedeni ne olabilir? Yanıt için henüz yeterli tartışmalar gündeme gelmiş değil.
----------------------------------------------------
1. RORKE, Bernard, Viktor Orban’ın 10 yıllık berbat yönetimi: Karmaşık otoriterliğin anatomisi, Artıgerçek.com.tr İnternet Gazetesi, 18.08.2020
2. Vikipedi, Özgür Ansiklopedi
3. Vikipedi, Özgür Ansiklopedi
4. Vikipedi, Özgür Ansiklopedi
