Vergi, “kamu hizmetlerine harcanmak üzere devletin, yerel yönetimlerin yasalara göre doğrudan doğruya ya da kimi maddelerin, hizmetlerin fiyatları üstüne ekleyerek dolaylı yoldan yurttaşlardan topladığı para”(1) olarak tanımlanmakta.

Bir toplumda, bir ekonomide üretilen tüm mal ve hizmetler üzerine eklenerek, bu üretimi yapanlardan, daha sonrasında bu mal ve hizmetleri tüketenlerden vergi alınmakta.

Vergi oranları

Ulus devletlerin, yönettikleri insan yığınlarından topladıkları vergilerin oranları, bu vergilerin nerelere harcandığının göstergeleri, o ulus devletlerin, yaşanılan ülkenin demokratikleşme, insan hak ve özgürlüklerine kavuşma düzeylerinin göstergeleri olarak ortaya çıkmakta.

Geniş halk yığınlarından toplanan vergilerin oranları, bu gelirlerin hangi hizmetlere harcanacağının, kimlere aktarılacağının kararlarını, vergiyi ödeyen yönetilenler değil, vergileri koyma, toplama yetkisini elinde bulunduran yönetenler vermekteler. Vergiyi ödeyenlerin, vergilerin nerelere harcanacağı konusunda söz söyleme, oy kullanma, karar verme yetkileri olması gerekmekte.

Ülkemizin vergi toplama konusundaki durumuyla ilgili uluslararası bir kuruluş olan “Avrupa Birliği (AB) İstatistik Ofisi’nin saptamaları şöyle:

“Euronews'in haberine göre, 2019 yılının ilk yarısı ile 2021 yılının ilk yarısı arasındaki 2 yıllık değişime bakıldığında ortaya şu manzara çıkıyor: 39 ülkenin 24’ünde fiyatlar yükselirken 15’inde ise düştü. En çok artış yüzde 47,4 ile açık ara Türkiye’de. Ardından yüzde 21,9 ile Polonya ve yüzde 20,8 ile Ukrayna geliyor. Artışların çoğu yüzde 10’nun altında. 10 ülkede artış oranı yüzde 5’ten düşük.

Tüm vergiler dahil yerel para birimine göre yapılan hesaplamaya göre 15 ülkede ise fiyatlar düştü. Bunların başında yüzde 38 ile Hollanda geliyor. İsveç’te ise fiyatlar yüzde 16,2 gerilerken Letonya’da yüzde 13,9 düşüş yaşandı”.

Satın alma gücü

“Satın alma gücüne göre elektrik fiyatlarındaki değişime bakıldığında da zirvede Türkiye var. Satın alma gücüne göre son 2 yılda elektrik fiyatları Türkiye’de yüzde 30,6 arttı. Aynı dönemde AB ortalaması ise yüzde 1,4’te kaldı. Polonya yüzde 20,1 ile ikinci sırada yer alırken yüzde 14,9 ile İngiltere üçüncü oldu”.(2)

Son 2 yıla bakıldığında, Türkiye Cumhuriyeti, % 47.4 vergi oranlıyla 1. sırada.

Satın alma gücüne göre vergi artışında yine Türkiye Cumhuriyet başı çekmekte.

“Satın alma gücüne göre son 2 yılda elektrik fiyatları Türkiye’de yüzde 30,6 arttı. Aynı dönemde AB ortalaması ise yüzde 1,4’te kaldı. Polonya yüzde 20,1 ile ikinci sırada yer alırken yüzde 14,9 ile İngiltere üçüncü oldu” bulgusu, ülkemizde satın alma gücünün çok düşük olduğunu göstermekte. Böylesine acımasız vergi oranları, geniş halk yığınlarını daha da yoksullaştırmakta.

Yoksullaşan, yokluklar içinde kıvranan kesimlerin, geçim sıkıntılarını öteleyerek kendilerine gelemeyecekleri, yönetenlere karşı seslerini yükseltemeyecekleri bilinen gerçeklerden.

“HDP'nin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2022 yılı bütçe görüşmelerinde, 'Elektrik ve doğal gazın, her haneye ihtiyaç sınırına kadar ücretsiz olması' ve 'Çiftçilerin elektrik borçlarının silinmesi ile tüm çiftçilere ihtiyaç sınırına kadar elektriğin ücretsiz olarak sağlanması' talebiyle Plan ve Bütçe Komisyonu'na verdiği önergeler, AKP-MHP oylarıyla reddedildi.”(3)

Bu ülkede, yurttaşlar böyle can yakıcı ekonomik koşularda yaşarken uzaya uydu göndermek insan yaşamı yerine devlet yaşamının, kaynakların insanı iyi yaşatmak yerine gösterişe, silahlanmaya ayrıldığını göstermekte.

Doğalgaz

“Son 2 senenin doğalgaz şampiyonu da açık farkla Türkiye oldu. 2019-2021 yıllarının ilk yarısında konutlarda kullanılan doğalgazın fiyatı yüzde 42,3 yükseldi. İkinci sırada yüzde 12,7 ile Ukrayna var. Hollanda’daki artış ise yüzde 4,3 ile sınırlı kaldı. 32 Avrupa ülkesinden 11’inde fiyatlar artarken 21’inde doğal gaz fiyatları düştü. En büyük düşüş yüzde 38 ile Litvanya ve yüzde 33,4 ile Letonya’da yaşandı”(4)

Araştırmanın yapıldığı 39 ülke içinde, fiyatların açık ara en çok yükseldiği ülke Türkiye Cumhuriyeti. Fiyatların %21.8 arttığı, ikinci sırada bulunan Polonya Cumhuriyeti’ndeki artışların iki katından çok. Türkiye Cumhuriyeti’nde, fiyatların %5 arttığı ülkelerde toplanan vergilerden 9 kattan çok vergi toplanmakta.

Halkından %5 oranında vergi toplayan ülkelerin 9 katından çok vergi toplayan Türkiye Cumhuriyeti’nde, halk yığınlarına sunulan hizmetlerin, halklarından %5 vergi toplayan devletlerin 9 katından çok hizmet sunulup sunulmadığının sorgulanması gerekmekte.

Halk yığınlarından toplanan vergilerin, vergi alınan insanlara hizmet olarak dönmediği, devleti, devletin aygıtlarını yaşatmaya harcandığı bir gerçek. Halka hizmet olarak yapıldığı ileri sürülen çalışmalar aracılığıyla vergi gelirlerinin belli kesimlere aktarılması, eşitsizliklerin, hukuksuzlukların, demokrasi dışı yapılanmaların kaynağı durumuna gelmekte.

“El Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele, devletin Bitcoin Trust hesabından elde edilen gelirler ile 20 okulun inşa edileceğini açıkladı”. (5)

Türkiye Cumhuriyeti’nde “deprem vergisi” adıyla, depreme dayanıklı konutlar üretmek amacıyla toplanan vergilerin nereye harcandığını bilen yok.

--------------------------------------------------

(1) Sözlük

(2) Euronews Türkçe, 01.11.2021

(3) Evrensel Gazetesi, HDP'nin "elektrik ve doğal gaz ihtiyaç sınırına kadar ücretsiz olsun" önerisi AKP-MHP oylarıyla reddedildi, 02.11.2021

(4) Euronews Türkçe, 01.11.2021

(5) Dünya Gazetesi, El Salvador, Bitcoin kârını okula yatırıyor, 03.11.2021