Bugün (08 Eylül) UNESCO tarafından benimsetilen Dünya Okuma-Yazma Günü. 1967 yılından buyana her yıl 8 Eylül, "Uluslararası Okuma Yazma Günü" olarak kutlanıyor. Okuma-yazmanın önemi, yararları, bilmemenin zararları konusunda çok şeyler duyacağımız bir gün. Bugün tüm Dünya’da okuryazarlıkla ilgili farkındalık yaratma çabaları görülecek.
Bilgi edinme aracı
Okuma-Yazma, yaşadığımız toplumla, insanlıkla anlaşabilme, yaşamlarımızın değişik alanlarını başkalarıyla ortaklaştırabilme olanağı sağlayan, bir iletişim aracı.
İlkçağlardan buyana en etkili bilgi edinme yönteminin, okuma-yazma olduğu bilinmekte.
İnsanın yaşadığı toplumda, Dünya’da neler olup bittiğini öğrenmesi, en temel insan haklarında biri.
Okuryazarlık
“Okuryazarlık, ‘toplum tarafından anlam verilen iletişimsel simgelerin etkili bir biçimde kullanılabilmesi yeteneği” olarak tanımlanmaktadır (Kellner 2001; Kress 2003).
Okuryazarlık, medya okuryazarlığı, bilgi okuryazarlığı, e-okuryazarlık ve bilgisayar okuryazarlığı gibi okuryazarlık türleri ortaya çıkmıştır.(1)
40’tan çok okuma-yazma yöntemi var. Birçoğunun, kimileri tümünün adlarını, ne anlama geldiklerini bilemeyiz.
Okuryazar olmak, okuduklarımızı, dinlediklerimizi, duyduklarımızı gerçek boyutlarıyla algılayabilmeyi gerektiren bir iş.
Bilimsel bilgi
Bilimsel bilgi, deneyle, gözlemle elde edilip doğaya doğrulatılan bilgidir. Sorgulanmayan bilgi, bilimsel bilgi olamaz. Sorgulamadan, ezberleyerek elde edilen bilgi insana gereksiz bir yük olmaktan başka işe yaramaz. Bu bilgilerle biz yanılmışızdır, başkalarını da biz yanıltabiliriz.
Özellikle yaşadığımız Yeryüzü parçasında bilimsel olmayan, bizi ilerletmeyen, daha iyi, daha insanca yaşamaya doğru yönetmeyen kirli bilgilerin egemen olduğu gerçeğiyle karşı karşıyayız.
Anlayarak, öğrenerek okumak
Yazılı iletişim araçları olan gazetelerde, dergilerde yazılanların, görsel, işitsel iletişim araçları olan radyolarda, televizyonlara bize anlatıların gerçek olup olmadıklarını sorgulamamız gerekmekte.
Sorgulanmadan, gerçek boyutlarıyla algılanmadan öğrenilen bilgiler işimize yaramaz.
Okuduğumuz, yazdığımız yazılarda bize nelerin “söylendiğini”, söylenenlerin yanında “nelerin söylenmek istendiğini”, söylenmesi gerekirken “nelerin söylenmediğini” nelerin bizden “gizlendiğini” anlayabildiğimiz ölçüde, insan onuruna yaraşır bir yaşam sürdürme olanağımız var. Bunları kavrayabildiğimiz ölçüde okuma-yazmanın bize yararı olacaktır. Okuduklarımızı, duygu, düşünce ve görüşlerimizi anlatmaya çabaladığımız yazılarımızla neler yazdığımızı, kavrayamazsak, belki de okuma-yazma yoluyla yuttuğumuz yalanların savunuculuğunu yapma açmazına düşmüş olabiliriz.
“Gerçeği bilmeyen insan, söylenen yalanları gerçek sanır. Bu yalanların, yalan olduğunu bilmez” diye bir söz var. Yalanların yalan olduğunu anlayabilmemiz için gerçeği bilmek zorundayız.
Dünya ülkeleri arasında okuma yazma oranı en yüksek olan ülke Rusya Federasyonu. Koyu bir diktatörlükle yönetilmekte. Bu örnek, yalnızca okuma yazma bilmenin, ülkesini, Dünyayı algılaya yetmediğini ortaya koymakta.
Dünya’da okuryazarlık durumu
Yaklaşık sayılarla insanlığın %10’unun okuryazar olmadığı bilinmekte. Dünya’da 781 milyon yetişkin okuma yazma bilmiyor.
“Okuryazarlığı olmayanların yüzde 45'i Güney Asya'da, yüzde 27'si Sahraaltı Afrika'da, yüzde 10'u Doğu ve Güneydoğu Asya'da, yüzde 9'u Kuzey Afrika ve Batı Asya'da, yüzde 4'ü de Latin Amerika ve Karayipler'de yaşıyor”.
Okuryazarlıkla “gelişmişlik” arasında doğrudan bir ilişki olduğu anlaşılmakta.
“Dünya genelinde kadın okuryazar sayısının erkeklere oranla daha az olması dikkat çekiyor. Kadınlar, okuma yazma bilmeyenlerin yüzde 62'sini oluşturuyor.
Son yarım yüzyılda dünya genelinde ciddi ilerleme kaydedilse de her 5 ülkeden birinde kadın okuryazar sayısı, hala erkek okuryazar sayısının altında”.”(2)
Okuryazarlığın kadın-erkek eşitsizliği, gelişmemişlik, kültürel gerilik gibi olgularla çok yakın ilişki olduğu görülüyor.
---------------------------------------------
(1) Kurudayıoğlu, Mehmet, 21. Yüzyıl Okuryazarlık Türleri, Değişen Metin Algısı Ve Türkçe Eğitimi, dergipark.org.tr › download › article-file
(2) TÜİK, UNESCO, TRT Haber, Dünyada 781 milyon yetişkin okuma yazma bilmiyor www.trthaber.com › Eğitim
