ChatGPT Hangi Meslekleri Etkiliyor?

Yapay zeka fikri antik dönemlerde Aristo ve Heron’un yazılarında geçen makine ve otomatlara dayanıyor. 17 ve 18. Yüzyılda Descartes ve Leibniz, insan gibi düşünebilen makinelerden bahsediyorlardı. Ancak “yapay zeka” kavramı 2. Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıktı. 1950'lerde İngiliz matematikçi ve bilgisayar bilimcisi Alan Turing’in geliştirdiği “Turing Testi”, bir makinenin veya bilgisayar programının insan gibi davranışlar sergileyip sergileyemeyeceğini belirlemek için kullanılmaya başlandı. 1956’daki Dartmouth Konferansı ile yapay zeka bir akademik çalışma alanı niteliğini kazandı. Bunu takiben ilk yapay zeka programları da yapılmaya başlandı. 1950’lerin sonunda, Joseph Weizenbaum tarafından geliştirilen Elize ilk yapay zeka örneklerinden biri kabul edilir.

O yıllardan bugüne yapay zeka bilim kurgu dışında sıradan insanın gündemine pek girmedi. Ta ki 2022 Kasım ayında Open AI'nin yapay zeka sohbet botu ChatGPT'yi kullanıcılara açmasına kadar. ChatGPT’nin yetenekleri insanlarda büyük bir heyecan ve tedirginlik yarattı. Yapay zeka insanları öldürecek mi? Robotlar dünyayı ele geçirecek mi? gibi boş endişelerden söz etmiyorum. ChatGPT’nin iş ve istihdamda radikal değişimlere sebep olacağı tartışılıyor. Açıkçası 25 yıldır dijital teknolojilerle çalışan biri olarak, Kasım ayından bu yana yaşanan heyecan, belirsizlik ve tedirginliğe daha önce şahit olmadım. Yapay zeka teknolojilerinin iş ve çalışma hayatına etkileri konusunda kimse kesinlikle emin değil. Bununla birlikte bazı olasılıklar ve tehditler tartışılıyor. (Türkiye’de değil tabii…)

Hangi işler en çok etkilenecek?

LinkedIn'in baş ekonomisti ve makro ekonomi sorumlusu Guy Berger'a göre, yapay zeka günümüzde henüz yeni kullanılmaya başlansa da, çalışanların üretkenliğini artırma potansiyeli ile büyük bir dönüştürücü güce sahip. Berger'a göre, şirketler çalışanların yeteneklerini ve üretkenliğini artırmak için yapay zekayı tutarlı bir şekilde uygulamaya başladıklarında işlerin doğası değişmeye başlayacak. "GPT" anahtar kelimesinin bahsedildiği LinkedIn iş ilanlarının sayısı, 2021'den 2022'ye % 51 arttı. ABD’de “Generative AI” (üretken yapay zeka) anahtar kelimesini barındıran gönderilerin sayısı ise geçen yıl aynı döneme göre %138 artış gösterdi. ^[i]

Asıl tartışma ise yapay zeka uygulamalarından en çok hangi işlerin etkileneceği ile ilgili. OpenAI ve Pennsylvania Üniversitesi'nin birlikte yürüttüğü bir çalışma, yapay zekanın ABD’deki işgücünün %80’ini etkileyeceğini ortaya koydu. Elbette her meslek farklı düzeylerde etkileniyor. Örneğin ChatGPT, yazılım mühendislerinin işlerini %50 oranında azaltabiliyor. Bu da yazılım mühendisliği ihtiyacının azalacağına yönelik bir işaret. ^[ii]

Araştırmacılar, yapay zekanın çalışma hayatı üzerindeki etkisinin, buhar motoru ve matbaanın yaptığı etki ile karşılaştırılabileceğini iddia ediyor. Yüksek gelirli işler üzerinde yapay zekanın etkisinin daha büyük olacağını, bununla birlikte hemen her sektörde etkisini hissettirecek bir teknoloji olduğunu söylüyorlar. Yapay zekanın veri işleme, yayıncılık ve sigortacılık gibi sektörlerde, en fazla etki yaratması bekleniyor. Matematikçiler, muhasebeciler, vergi danışmanları, mali denetçiler ve analistler, metin yazarları, gazeteciler ve yorumcular, avukatlar, veri yöneticileri, web ve dijital arayüz tasarımcıları yapay zeka teknolojilerinden en çok etkilenecek çalışanlar olarak öne çıkıyor. En az etki yaratan endüstriler ise gıda imalatı, ahşap ürün imalatı, tarım ve ormancılık faaliyetleri olacak. Ekipman operatörleri, sporcular, tamirciler, aşçılar, metal işçileri, marangozlar, boyacılar, bulaşıkçılar, inşaat ustaları gibi çalışanlar yapay zekadan en az etkilenecekler arasında.

Kariyer planlaması için hangi sektörü tercih etmeli?

Bir başka araştırmaya göre, bugünün okul öncesi çocuklarının kariyer hedeflerinde sağlık sektöründe çalışmak daha mantıklı görünüyor. Sağlık sektöründeki işler, genelde insanlarla daha fazla etkileşim gerektirdiği için şimdilik ChatGPT gibi yapay zeka programlarıyla değiştirilmesi zor görünüyor. Demografik trendler de, dünya genelinde yaşlanan nüfus nedeniyle sağlık çalışanlarına yönelik talebin artacağını öngörüyor.^[iii]

Katılımcılar lise mezunları içinse teknoloji kariyerinin en iyi seçenek olduğunu düşünüyor. Her şirketin artık bir teknoloji şirketi olduğu düşünüldüğünde, teknolojiye hakim olmak daha da önemli hale geliyor. Ankete katılanların %52'si, yüksek okul öğrencileri için teknolojinin en iyi yol olduğunu düşünürken, sadece %12'si finansın en iyi kariyer seçeneği olduğunu söyledi. ABD’de şu anda en çok kazandıran iki sektör, teknoloji ve finans. Ankete katılanlar, yüksek öğrenimin hala değerli olduğuna inanıyorlar. Ancak bazıları yapay zeka ve otomosyondan en az etkilenecek; marangoz, elektrikçi veya tesisatçı yetiştiren meslek okullarına gitmenin de iyi bir yol olabileceğini söylüyorlar.

Ne yapmalıyız?

“I, Human: Ai, Automation, and the Quest to Reclaim What Makes Us Unique” adlı kitabın yazarı, Harvard ve Columbia Ünversitelerinde profesörlük yapan Tomas Chamorro-Premuzic, gelişmiş ChatGPT gibi teknolojilerin iş yerlerinde insanın önemini azaltmayacağını iddia ediyor.^[iv]

Chamorro-Premuzic, "Yapmamız gereken şey insan problemleriyle uğraşmak, insanlarla ilgilenmek. İnsanlar her zaman insan sevgisine, insan anlayışına ihtiyaç duyacaklar" diyor. Chamorro-Premuzic'e göre makineler, iletişim, yönetim, liderlik gibi insanlarla bağlantı kurmak gerektiren özgün insan becerilerini taklit edemezler. Yapay zeka hissedemez ve gerçekte insanları umursamaz. Çalışmalarımız ve iş yerlerimiz daha fazla veri ve otomasyonla doyum noktasına gelmiş olabilir, ancak insanların duygusal zeka ve sosyal becerileri, empati ve bağlantı kurma yeteneği giderek daha da önemli hale gelecek.

Bu insan becerilerine yönelme bilinçli bir çaba gerektiriyor diyor Chamorro-Premuzic. “Yapay zeka araçları hayatımızı kolaylaştırmak için tasarlanmış olsa da, kötü eğilimlerimizi daha da kötüleştirebilir, bizi daha da önyargılı ve sabırsız hale getirebilirler. "Algoritmalar ve tahminlerin daha doğru olmasına dayalı iş modelleri, bizi daha az çeşitlilik yönüne itme eğilimindedir. Ne kadar öngörülebilirsek, yapay zeka bizim için o kadar kullanışlı olur. Giderek kendimizin daha sıkıcı bir versiyonuna dönüşürüz."

Chamorro-Premuzic, çözümün basit olduğunu söylüyor: “Hayatınıza ve ilgi alanlarınıza biraz çeşitlilik katın, modellere karşı gelen deneyimler arayın ve tahmin edilebilirliğinizi kırmak için algoritmaları atlatın. Chamorro-Premuzic'e göre, eğer başarabilirsek, özgün olarak insan kalma şansı yakalar ve "…oldukça öngörülebilir ve sıkıcı yaşamımıza biraz yaratıcılık katarız."

Yapay zeka ile çalışmak insanı da değiştirecek. Her yıkıcı teknolojide olduğu gibi daha iyiye mi daha kötüye mi gideceğimizi insanın kararları ve eğilimleri belirleyecek. Gelecekteki iş yaşamına adapte olurken, insanın da makineleştiği bir dönemin kapısını da aralıyor olabiliriz.

Referanslar: