"Kimler aldattı seni hangisine inandın” ey okur!
Ercan Turgut başta olmak üzere birçok arabesk müziği yapan şarkıcının seslendirdiği “Dönemezsin” şarkısı gibidir okur ile haber ilişkisi.
Her gün onlarca haber, makale, görüntü, resim ile karşılaşıyoruz. Hele hele sosyal medyada ilgili ilgisiz onlarca bilgiye temas ediyoruz.
Bu haber, makale, bilgi, iddia, görüntü, resim veya video ne anlatıyor bizlere? Yalan haber ile doğru haberi ayıracak bir metodumuz var mı?
Bu denli bilginin dolandığı çağımızda doğru ile yalanı nasıl ayıracağız?
Mesela bu okuduğunuz köşe yazısının amacı nedir? Sizi kandırmak mı istiyor? Size propaganda mı yapmak istiyor? Size bir şey mi satmak istiyor? Demokrasi kültürünün gelişmesini mi istiyor?
Bu köşe yazısı yeni mi? Eski mi? Ne zaman yazıldı? İddia ettiği şeyler güncel mi?
Bu yazıyı yazan yazar kim? Kime bağlı? Ya da bağımsız mı? Bir fikrin insanı mı? Bir ticarethanenin insanı mı? Bir lobinin insanı mı? Bir dinin insanı mı? Kim la bu yazar? Ona birileri ödeme mi yapıyor öyle böyle yazılar yazsın. Ya da kendine dair bir inancı mı var? Niye yazıyor? Ayrıca yazar gerçek mi, sahte mi? Yazarın iletişim bilgileri var mı?
Nerede yazıyor, konuşuyor? Bu yer (Gazete, TV, YouTube kanalı) güvenilir bir yer mi? Geçmişte okuru aldatan, yönlendiren haberler yapmış mı? Bu yer bağımsız bir yer mi? Bir yerden finans alıyor mu? Bu medya mecrası bir şirkete bağlı mı? Kim ödeme yapıyor bu medya yayıncılık yapsın diye? Niye ödeme yapıyor? Ödeme yapanların, işverenlerin hükümetle arası nasıl? Başka ne tür işler yapıyorlar? Hangi ihalelere giriyorlar? Bu ihaleleri almak için hangi ödünleri veriyorlar?
Yoksa bu yayın sadece okurun katkıları ile mi yayıncılık yapıyor? Hiçbir finans kurumu ve lobiye ya da fona bağlı değil mi? Bu yayının işvereni ve çalışanları sadece gazetecilik mi yapmak istiyor?
Nasıl bir gazetecilik? Yurttaş gazeteciliği mi? Demokrasi kültürünü geliştirmek mi istiyorlar? Yalan haberlere karşı gerçeğin peşinde mi? Sansüre karşı mücadele mi veriyorlar? Bunun bedelini de ödüyorlar mı?
Ey okur sor bunları. Sora sora Bağdat bulunur. Zira misal bağımsız haber mecraları ve özelde Demokrat Haber üzerinde biraz kafa yorsan bu mecraların karanlık baskıcı Erdoğan rejiminde ne denli bir değer olduğunu daha iyi öğrenirsin.
Kim bizi kandırıyor? Neden Kandırıyor? Nasıl kandırıyor? Az mı çok mu kandırıyor? Sormak lazım.
Kim bize doğruyu söylüyor? Neden söylüyor? Nasıl söylüyor? Az mı çok mu söylüyor? Sormak ve düşünmek lazım…
O halde İsveçlilerin källkritik dedikleri Türkçede kaynak eleştirisi ya da bilgi değerlendirme dedikleri bu gerçekle yalanı ayırt eden metodu okuduğun her yazıda uygulayabilirsin.
O halde şimdi rastgele bir gazetede bir haber açıp okuyun ve şu soruları sorun!
Haberi nerede okudun (web sitesi, dergi, gazete vb.)? Orası kime ait? Amacı nedir? Eğilimi nedir? Arkasında kimse var mı? Demokrasi kültürünün gelişmesine katkı sunuyor mu? Finansmanı nasıl sağlıyor?
Bu haberin amacı nedir? Bir şey hakkında bilgi vermek mi? Manipülasyon mu yapıyor?
Bir şey veya biri hakkında bir fikir yaymak için mi?
Bir şey satmak için mi? Eğlenmek için?
Yazar kim? Konu hakkında bilgisi ne? Yazarın iletişim bilgileri var mı? Gazetenin iletişim bilgileri var mı?
Bu sorular dahi sizin doğru ile yanlışı ayırmanıza muazzam yardımcı olacaktır.
