Bir zamanlar, Beyoğlu Emek Sineması’nın giriş kapısının tam karşısında bir lahmacuncu vardı: Emmim Lahmacun. Camlarından birine hayli görünür biçimde; ‘Adana’nın Meşhur Şalgam Suyu Gelmiştir’ yazardı. İlk başlarda, bekledik tabii neyin nesi diye. Neyse içen işti, seven sevdi. Hatta rakı masalarında bile yerini aldı… Ama o yazı her gelen sinema seyircisi için hep yeniydi galiba, belki on yıl boyunca camda durdu.

Meyhanelerimizin de meşhurları var elbette. Hatta bazı semtler içki ruhsatının kolay alınabildiği yerler olduğu için semtiyle de meşhurdur: Beyoğlu, Kadıköy, Bakırköy sahil, Kartal sahil, Kumkapı… Buraları daha görmeden anason kokusunu alır ve “Oh! Vakti keraat saati geldi!” diye, adımlarınızı hızlandırırsınız bile. Yaklaştıkça, hele biraz da akşam olmuşsa, uzaklardan klarnet sesi duyulmaya başlar; hemen yanında usul adap tanımayan darbuka gürül gürül akar kulağınıza; daha yakına vardığınızda artık kemanın kıvrak ve hüzünlü havaları duyulur. Hatta müdavimseniz o bölgede; klarneti kimin üflediğini, keman yayını kimin çekiştirip durduğunu bilirsiniz bile.

Hadi hem internetten alarak; hem de eş dosta ve kendi gözlem gücümüze yalanarak birkaç meyhane anlatalım… Yazılarımdan birinde hayat boyu bir tek rakı ile yılda bir falan iki kadeh şarap içtiğimi yazmıştım. Ama mesleğim ve işlerim nedeniyle uzun yıllar boyunca, muhtemelen gecede iki kapının ipini çekerek, sofralarından eksik kalmadım. Sofra görgüsü bilirim, içmiyor olsam da…

İstiklal Meyhanesi
O yılların meyhanelerini bir İstanbul aşığı olan yazar Sermet Muhtar Alus şöyle anlatmakta, “Eski Meyhane Alemleri” başlıklı yazısında:
“Yenikapı’daki Sandıkburnu ile Langa’daki Maksud’un meyhanesini unutmak kabil midir? Sandıkburnu o vakitler, devrin kibarlarının rakı içtikleri yegâne yeridir. Yazın, mehtaplı gecelerde, yüz elli metre kadar denize doğru uzanan salaş gazinolar hıncahınç dolar, oturacak yer bulunamazdı. Bunların içinde Artin’in gazinosu, mezelerin nefaseti itibariyle en mükemmellerinden ve en çok müşterisi olanlardandı. Hele damadı Aris’in yaptığı fasulye pilakisi ile ciğer tavasının emsali yok. Seyyar mezecilerden Onnik de buranın maruf simalarındandır! ”
1920’lerdeyiz… işgal altındaki İstanbul’da araştırma yapan Amerikan Bilim Heyeti’nin yazdıklarına göre İstanbul’daki birahaneler ve meyhaneler uluslar itibariyle gruplara ayrılmış.
On sekiz ulustan insanın işlettiği toplam 257 lokanta, 31 kafe, 471 birahane arasında örneğin, İngilizlerin bir lokantası; Rumların 171 lokantası, 26 kafesi, 444 birahanesi; Çekoslovakların 2 lokantası; Almanların 2 lokantası; Ermenilerin 13 lokantası, 1 kafesi, 15 birahanesi bulunurken Türklerin ise 35 lokantası ve 4 birahanesi mevcutmuş.

Geldik Cumhuriyet dönemine…
Bu dönemde Galata’daki meyhaneler yavaş yavaş kapanmış, Beyoğlu’nda ise yeni meyhaneler açılmaya başlanmış. Asmalımescitte, Çiçek Pasajı ve Krepen Pasajı içinde 1930’lardan itibaren açılan bu meyhaneler 1960’lı yıllara kadar popülerliğini yitirmemiş.
Haldun Taner’in “dünyanın en civcivli meyhanesi” olarak nitelendirdiği Çiçek Pasajı, 1978 yılında çökene kadar popülerdi. Banker Hristaki Zografos Efendi tarafından 1876 yılında “Cite de Pera” adıyla yaptırılan ve sonradan “Çiçek Pasajı” ismini alan bina; 18 lüks daireden ve Paris modasına uygun bir tarzda döşenmiş 24 dükkandan oluşmaktaydı.

Haldun Taner şöyle anlatmıştı pasajı.
“Çiçek Pasajı, sade Beyoğlu’nun değil, belki dünyanın da en civcivli meyhanesi idi. Her Tanrı’nın günü bu pasaj sabahın yedisinden gecenin yarısına kadar her çeşit insanla dolar taşardı. Yirmi kadar meyhanenin içi, fıçıların masa olarak kullanıldığı kaldırımları, pasajın ortasındaki boşluk, Balıkpazarı ve Beyoğlu kapılarına sıralanmış seyyar karidesçi, kokoreççi ve midyeciler günün hiçbir saatinde müşterisiz kalmazlardı. Müşterilerin hepsi birbirinden renkli, canlı ve çelişkendi, iflah bulmaz esrarkeşle snob aydın, sırıtık turistle karamsar sanatçı, ipini koparmış aylakla çiçeği burnunda asistan, dejenere mirasyedi ile ağır işçi, burada dirsek dirseğe kafa cilalarlardı”
Çiçek Pasajı denilince, Degüstasyon’u anmadan geçmek mümkün değil elbette. Edebiyat tarihimizde özel bir yeri olan Degüstasyon eski bir İtalyan lokantasıydı. 1940’lı yıllarda edebiyatçıların, sanatçıların uğrak yeri olan Degüstasyon’u, “Canan ki Degüstasyon’a gelmez, Fakirhaneye hiç gelmez” mısrasını oturduğu masada yazıveren Orhan Veli’yi ardımızda bırakıp devam edelim.
Şimdi var olmayan ama yine İstanbul meyhaneleri tarihinde özel bir yeri olan Krepen Pasajı’na gelince; pasaj 19’uncu yüzyılın ikinci yarısında inşa edildi. Kunduracıların topluca bulundukları bir pasaj iken meyhaneleri ile ünlendi. Sonra bu güzel pasaj yıkılarak yerine sıra sıra sahafların bulunduğu Aslıhan Çarşısı yapıldı.
Geldik, günümüzün Beyoğlu meyhaneleri denilince ilk akla gelen sokağına, Nevizade’ye…
1980’lere kadar üç beş meyhanenin bulunduğu bu sokak, Krepen Pasajı’nın yıkılmasından sonra oradaki meyhanelerin de taşınması ile giderek meyhaneler sokağı oldu.
Sokaktaki meyhaneler arasında Krepen’deki İmroz meyhanesi 1941 yılında Krepen Pasajı’nda Tanaş ile Ispiro Usta’nın kurduğu İmroz’un bugünkü sahipleri Krepen’deki İmroz garsonlarından Yorgi Okumuş, Mustafa Yıldırım ve İrfan Kara.
Eski Rum meyhanelerinin meze ve servis geleneğini devam ettiren İmroz’un yanı sıra Boncuk, Neyle Meyle, Asırlı, Çağlar, Keyif, Çardak, Demgâh sokağın popüler meyhanelerindendir. Sokağın bitiminde bulunan Mini Meyhaneyi, sokağın en küçük ancak en sevimli meyhanesini de unutmadan geçmeyelim…
1980’lere kadar üç beş meyhanenin bulunduğu bu sokak, Krepen Pasajı’nın yıkılmasından sonra oradaki meyhanelerin de taşınması ile giderek meyhaneler sokağı oldu.
Balıkpazarı’ndan ayrılmadan sokağın sonunda yer alan ve tarihi Cumhuriyet kadar eski olan Cumhuriyet Meyhanesi’ne de bir uğrayalım. Her zaman olduğu gibi, dolu…
Tünel’e doğru uzanalım artık… Arada Kallavi’ye ve Garibaldi sokağındaki Garibaldi’ye bir selam verdikten sonra Asmalımescit Sokağı’ndayız… Sokağın başında Fikret Adil’in ünlü kitabından ismini alan Intermezzo karşılıyor bizi. Eskiden meyhanelerin bol olduğu bir sokak olan Asmalımescit’de iki meyhane var ki, akşamcıların, rakıyı sevenlerin uğrak yeri. İlki Refik Restoran, Hemşinli Refik Arslan tarafından 1954 te açılmış. 1938’de İstanbul’a gelen Refik Arslan hâlâ müşterilerine hizmet etmekte (2020 sonlarına doğru kaybettik ustayı)…
Refik’i arkamızda bırakıp Asmalımescit’in ikinci ünlü meyhanesi, Yakup 2’ye doğru ilerliyoruz. Yakup 2’nin sahibi Yakup Arslan, Refik Restoran’ın sahibi Refik Arslan’ın yeğeni. Yakup’u Rize’den Asmalımescit’e getiren de amcası Refik, 1975’de İstanbul’a gelip amcasının meyhanesinde çalışan Yakup, sonra Yakup 1’i ve ardından 1982’de Yakup 2’yi açıyor. Yakup 1 artık yok… Yakup 2, kimilerine göre entelektüel meyhanesi, kimilerine göre ise eski İstanbul Rum meyhanelerinin devamı…
Beyoğlu’ndaki meyhane turunu hızla bitirdikten sonra Meyhane denilince akla gelen bir başka semte, Kumkapı’ya geldik.
Bizans, Osmanlı ve yakın zamana kadar yoğunlukla Ermeni ve Rumların yaşadığı bu semt, uzun zamandır meyhaneleri, balıkları ve eğlenceleriyle ünlü bir semtimiz. O eski meyhaneler ve meyhaneciler artık yoksa da, gelenek devam etmekte. Kumkapı şimdilerde boydan boya meyhane…
İstanbul’un yaşayan en eski ve tanınmış meyhanelerinden birisi Kör Agop’dur. Kumkapı’nın en gözde meyhanelerden biri olan Kör Agop’u 1938 yılında Agop Usta açmış. Meyhane kültürüne terbiyeli balık çorbasını, sıcak fasulyeyi katan Kör Agop’un ölümüyle meyhaneyi önce oğlu Hayko işletmiş. Günümüzde de torunu Daniel tarafından işletilen Kör Agop, Ermeni ve Türk mutfağının en seçme lezzetlerini bir arada sunmaya devam ediyor.
Diğer meyhaneleri, daha doğrusu diğer balık lokantalarından bazılarını da, unutmadan sıralayalım: Neyzen Balık Restaurant, Kumkapı Balık Lokantası, Denizkızı Restaurant, Fener Balık Restaurant…
Evet, ne yazık ki yazı bitmekte ancak biz daha ne İstanbul meyhanelerinin belli başlıcalarından, ne meyhane âdetlerinden, ne mezelerinden, ne de eğlencelerinden, sazlı sözlü fasıllardan söz edemedik.

TARİHTEN NOTLAR

1830’ların İstanbul’unda Yedikule, Samatya, Kocamustafapaşa, Langa, Kumkapı, Fener, Balat, Galata, Ortaköy Arnavutköy, Tarabya, Büyükdere, Çengelköy, Üsküdar ve Kadıköy meyhaneleriyle ünlü olan semtlermiş…
Bu dönemde meyhanelerde genellikle şarap içilirmiş… Rakının yavaş yavaş şarabı gerilerde bıraktığı yıllar 1850’li yıllar olmuş. Meyhaneler şarap içilen yerler olmaktan çıkarak, çoğunlukla rakı içilen mekânlara dönüşmüş…