28 Şubat 2022’de Rusya devlet başkanı Putin’in Ukrayna’da denazifikasyon başlattığını duyurdu. Pek çok kişi bunun gerçek dışı bir iddia olduğunu gerçeği yansıtmadığını söyledi. Peki Putin’in iddiaları doğru mu? Ukrayna’da Neonazi ve faşist gruplar var mı? Bir çok medya ajansında videoları ve fotoğrafları yayınlanan askeri güçler kim? Bu soruların cevabı için önce 2. Dünya savaşı yıllarına dönmekte fayda var.
Dünya Savaşları Öncesi
1929 yılında hem Polonya’da hem de SSCB ye karşı kurulan OUN (Ukrayna Milliyetçileri Ordusu) bir grup milliyetçi ve sağ organizasyonun bir araya gelmesi ile kuruldu. 1929dan 1938’e kadar örgütün liderliğini Yehven Konovalets yaptı. Başlarda sabotaj eylemleri yapan ve İngilizlerden yoğun destek alan bu grup içinde zamanla Musolloni ve Hitler eğilimli bir çizgiye geldi. 2. Dünya savaşının başlaması ile SSCB içinde hem Orta Asya hem de Doğu Avrupa’da ki milliyetçi hareketlere destek veren Nazi Almanya’sı zamanla bu örgüt ile ilişkilerini geliştirmeye ve eğitmeye başladı. 1938 yılında KGB’nin bir operasyonu ile öldürülen Yehven Konovalets sonrası örgütte Katolik eğilimli Andrii Melnky ve Nazi partisinin siyasi çizgisini benimseyen Stepan Bandera liderliğinde ikiye bölündü. Melnky OUN-M, Bandera OUN-B’yi kurdu. Nazilerin Polonya işgali ile başlayan dönemde OUN militanlar bu işgalde aktif görev aldılar. Üstün Avrupalılık kimliğini birleştirme fikrini esas alan Faşist OUN örgütü Nazilerin SSCB’ye saldırısı ile bir Ukrayna’da yönetimi ele aldılar. 2 buçuk yıla yakın Ukrayna’da bir çok soykırım yapan örgüt Yahudiler, Çingeneler ve Ruslara yönelik katliamlarında yüzbinlerce insan hayatını kaybetti. Stepan Bandera’nın KGB tarafından öldürülmesi sonucu OUN-B de gerileme yaşanır iken Ukrayna Sovyet’inin Nazilerden temizlenmesi ile birlikte OUN yer altına çekildi. Bir çok OUN lideri yargılamalar sonucu idam edildi.
Savaş Sonrası;
Savaş sonrası yer altına çekilen bu organizasyon Anti-Bolşevik Milletler topluluğu denilen bir organizasyona katıldı. Örgüt SSCB dağılıncaya kadar batılı ülkelerden çok yakın destek aldı. İngiltere ve ABD ile çok yakın ilişkiler kurdu. 1970 ten sonra faaliyetlerine ara verdi örgütün her iki kanadı.
Dağılma sonrası;
SSCB dağıldıktan sonra OUN-M Ukrayna Cumhuriyetçiler Partisi’ne katılır iken OUN -B Ukrayna Milliyetçiler Kongresi’nin içinde faaliyet yürütmeye başladı. Ukrayna Milliyetçiler Kongresi(KUN) 2003 kadar katı milliyetçilik ve Anti-Komünist programla siyasi hayatına devam etti. Örgütün liderliğini Slava Stetsko yapıyordu. 2010 yılına kadar siyasi hayatı normal ve kısmen yasaklı devam eder iken 2010 yılında Timoşenko’nun tüm yurtsever güçleri birleştirmek istemesine karşı OUN şiddetli bir tepki gösterdi. 2013 ten sonra Maidan eylemleri ile Ukrayna İçinde bir çok faşizm eğilimli örgüt kuruldu.
Güncel yapılar;
- KUN(Ukrayna Milliyetçiler Kongresi): Siyasi hayatı OUN-B ye dayanan bu parti şuan faal olarak siyaset yapıyor. Parlamento seçimlerinde Lviv oblastında sandalye kazanan KUN, Ukrayna’da ki faşist organizasyonlar içinde parlamentoda temsiliyeti bulunuyor.
- Azov Taburu: Basında Nazi sembolleri kullanmaları, işkence ve savaş suçları işlemeleri ile sık sık gündeme gelen Azov Taburu, Andriy Biletsky tarafından 2014 te kuruldu. Kendisini Hristiyanlığın koruyucusu ve Anti Rusçu olarak nitelendiren tabur aşırı ırkçı bir ideolojiye sahip. 11 kasım 2014 te resmi olarak Ulusal Muhafızlara katıldılar. Örgütün kuruluşunda maddi olarak Ukraynalı Oligark milyarder İgor Kolomoyski’nin desteği çok büyüktür. Yahudi karşıtlığı ve Çingenelere yapılan ırkçı saldırıları olan örgüt Ukrayna’da başlayan iç savaş döneminde Donbass’ta bir çok sivil katliamın altında bu tabur çıktı. Örgüt hala faal ve bugün medeni Avrupa toplumunun gözü önünde savaş suçu işlemeye devam ediyor.
- Sağ Sektör: Maidan eylemlerinin ilk günlerinde kurulan aşırı milliyetçi hareket üç organizasyonun birleşimi ile kuruldu. Tryzub, UNU-UNSO, Sıch birleşerek 2013ün kasım ahında Sağ Sektörü ilan etti. Örgütün silahlı grubu Gönüllü Ukrayna Kolordusudur. Andriy Taraşenko liderliğini yaptığı örgüt Odessa sendika binası katliamının sorumlusu olan yapı. Açık açık Neonazizm’i savunan örgüt 2022 de uluslar arası tugaylarını da kurduğunu açıkladı.
- Svoboda (Özgürlük): Sovyetlerin dağılışı ile kurulan parti aşırı milliyetçi Neonazi ideolojisine sahip 2004 yılında Nazi sembollerini kaldıran örgüt 2015 te tekrar faşist sembolleri kullanmaya başladı. Partinin silahlı grubu Sich Taburu. Bir çok işkence ve insanlık suçuna imza attı. Örgüt siyasi olarak AB parlamentosunda da temsil hakkı kazandı. Sich taburu Ukrayna Ulusal Muhafızlarının bir bileşeni durumunda.
Ukrayna’da aşırı sağ örgütler 2015 yılında Ulusal Muhafızlara katıldılar. Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesi ile başlayan süreçte bir çok Çingene ve Rus’a yönelik saldırıları artı. Sivillere yönelik şiddet ve dünyanın dört bir yanından aşırı sağcıların akın akın bu örgütlere katılması özellikle Avrupa’da silahlı Neonazi hareketin imajı artmaya başladı.
Şuan Ukrayna’da 130 bin kişiye varan silahlı Neonazi olduğu söylenmekte yaklaşık 60 bin kişilik uluslar arası Nazi lejyonu bulunduğu tahmin ediliyor.
Göreve geldiğinde Nazilere verilen imtiyazı bitireceğini iddia eden Zelensky şuan ülkede Neonazi yasaların önünü açıyor. Ukrayna halkı hem savaş hem de bu faşist organizasyonların arasında sıkışmış kalmış durumda.