Türkiye'de 11 ilde 46 binden fazla kişinin ölümüne yol açan 6 Şubat depremleri dış basına konu olmayı sürdürüyor. ABD'nin önde gelen gazetelerinden New York Times'ta köşe yazıları yazan Lydia Polgreen “Devlet bu insanları yüzüstü bıraktı, bu şekilde ölmeleri gerekmiyordu” başlıklı bir analiz yayınladı.
Analizde "Giderek otokratikleşen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki Türkiye hükümeti, dayanılmaz kayıpları, hiç kimsenin hazırlıklı olamayacağı çok büyük bir felaketin kaçınılmaz sonucu olarak göstermeye çalıştı. Ama konuştuğum çok az kişi buna inanıyor. Adıyaman'da gönüllü bir kurtarma görevlisi olan Ali Aslan, 'Bu felaketin doğal bir yanı yok. Devlet bu insanları yüzüstü bıraktı. Bu şekilde ölmek zorunda değillerdi' dedi." ifadeleri yer aldı.
'BÜTÜN BU YIKIMLARDA TÜRK HALKININ HÜKÜMETE OLAN İNANCI KADAR HİÇ BİR ŞEY SARSILMADI'
Köşe yazısında "Bütün bu ölüm ve yıkımlarda, Türk halkının hükümetine olan inancı kadar hiçbir şey sarsılmamıştır. Deprem, Erdoğan'ın güçlü adam imajını baltaladı ve otokratik yönetimin temel çelişkisini ortaya çıkardı: Her şeye gücü yetme ve yetkinliğinde ısrar eden bir hükümet, felaket karşısında hiçbir yerde görülmediğinde kaçınılmaz olarak hayal kırıklığına uğrayacaktır" ifadelerini kullanan Polgreen sözlerini " Türk halkı bu gerçekle ilk kez yüzleşmiyor. Nesiller boyunca Türk vatandaşlarına hükümetin - "devlet baba"nın onları güvende tutacağı söylendi. Bu sözden Erdoğan kadar yararlanan çok az kişi vardır. 1999'da İstanbul yakınlarında meydana gelen ve 17 binden fazla insanı öldüren Türkiye'nin son yıkıcı depreminin ardından iktidara geldi. Tıpkı geçen ay olduğu gibi, kurbanlar günlerce molozların altında yatarak ya çok geç gelen ya da hiç gelmeyen bir hükümetten kurtarılmayı beklediler" diye sürdürdü.
'20 YIL SONRA DURUM TERSİNE DÖNDÜ'
1999 depreminden bahsetmeyi sürdüren Polgreen " Devletin Türk milletiyle olan mutabakatı bozuldu. Felaket tepkisi, birçok kişi tarafından seçkinlerin yozlaşmış yönetiminin ve çökmekte olan kayıtsızlığının bir sonucu olarak görüldü ve Türk devletinin kuruluşundan bu yana Ankara'da gücü elinde tutan laik, milliyetçi müesses nizamın nihai yenilgisine yol açtı. Erdoğan, İstanbul belediye başkanıydı ve o dönemde hükümeti yüksek sesle eleştiriyordu. Yeni siyasi partisi Adalet ve Kalkınma Partisi, kendi ceplerini doldurmak yerine ortalama vatandaşın kaderini iyileştirmek istediklerini söyleyen dindar iş sahiplerinin önderliğinde iktidara geldi. Ancak 20 yıldan fazla zaman geçti ve şimdi durum tersine döndü. Eski seçkinlerin memnuniyetlerini yolsuzluk ve aşırılıklarla yıpratmaları yaklaşık seksen yıl sürdüyse, Erdoğan ve partisi aynı rezaleti 20 yılda başardı" ifadelerini kullandı.
'HÜKÜMET BİR İNŞAAT ÇILGINLIĞINA GİRİŞTİ'
"Erdoğan ve partisi, İstanbul depreminin ardından iyi yönetişim ve kamu güvenliği vaat ederek iktidara geldi. Hükümeti bir inşaat çılgınlığına girişti ve inşaat Türk ekonomisini güçlendirdi. Kişi başına düşen GSYİH 2003 ile 2013'teki zirve arasında neredeyse üç katına çıktı. Hemen hemen her şehirde, apartman kuleleri mantar gibi çoğaldı. Ufuk çizgilerini vinçler noktalıyordu. Ancak bu binaların çoğu, ancak şimdi ortaya çıkan ölümcül sırlar taşıyordu. Dicle Üniversitesi'nde inşaat mühendisliği profesörü olan İdris Bedirhanoğlu, bana müteahhitlerin nasıl rutin olarak kolonları kestiğini ve hükümetin bundan paçayı sıyırmalarına izin verdiğini anlattı. Çimentodan kısabiliyorlar veya ticari olarak yapılmış kırılmış çakıl yerine pürüzsüz nehir taşları ikame edebiliyorlar, daha ince inşaat demiri koyabiliyorlar. 2018'de Erdoğan, katı kural gerekliliklerini karşılamayan binalara "imar affı" olarak bilinen şeyi uzattı. Bu seçim için hoşnutluk yaratma amacı taşıyordu ve evleri ile işyerlerini yasa dışı yollardan genişleten seçmenlere yönelik sözlerini Maraş'ta yapmıştı. O şehir, bu yılki depremden en çok etkilenenlerden biri olacaktı" diyen Polgreen yazısını şöyle sürdürdü:
"Erdoğan'ın 1999 İstanbul felaketinden sonra iktidara yükselişi, sivil faaliyetlerdeki artışla paralel oldu. Pek çok insan ataerkil bir hükümet tarafından terk edilmiş hissetti. Türk aydınları ve aktivistleri, her türlü zorlukta birbirlerine yardım etmeyi amaçlayan kendi sivil toplum kuruluşlarını oluşturdu ve güçlendirdi. Düzenlemelerin çoğu mimar ve mühendislerden oluşan profesyonel dernekler ve sadece bina güvenliğinden değil, aynı zamanda kamusal alan kullanımından ve Erdoğan'ın yükselişine eşlik eden bina çılgınlığının çevresel etkilerinden endişe duyan diğerleri tarafından yapıldı. Bu gruplar eskisinin yerini yeni ataerkil bir devletin almasını istemiyorlardı. Gerçekten demokratik bir sivil alana daha fazla katılım istiyorlardı. Erdoğan iktidardaki ilk on yılında, geniş çapta bir açıklık ve demokrasi şampiyonu olarak selamlandı. Türkiye, Avrupa Birliği üyeliği peşinde koşuyor ve demokratik itibarını parlatıyordu. Erdoğan, eski laik rejimde bastırılan din özgürlüğü ve ifade özgürlüğüne vurgu yaptı. En önemlisi, Türk ordusunu kontrol altına almayı ve siyasi hayata karışmasını neredeyse tamamen ortadan kaldırmayı başardı. Ama nihayetinde Erdoğan, eski merkezi devleti tek başına kullanabileceği daha da güçlü bir araç olarak yeniden şekillendirmeye başladı. Son on yılda ve 2016 darbe planının bastırılmasından bu yana artan bir hızla Erdoğan sivil toplum gruplarını sıkıştırdı, bağımsız basını dize getirdi ve siyasi muhaliflerini yargıladı. İstikrarlı bir şekilde güç topladı ve Türkiye'yi parlamenter sistemden güçlü bir yürütme sistemine taşıyan ve ona yargı ve yasama üzerinde daha fazla kontrol sağlayan 2017 referandumuyla sonuçlandı."
'ERDOĞAN GİDEREK BÜYÜYEN SEÇİLMİŞ OTOKRATLAR KULÜBÜNE KATILDI'
"Erdoğan, yalnızca kendilerini siyasi rekabetten yavaş yavaş izole etmek için gerçekten demokratik seçimlerde iktidara gelen, büyüyen bir seçilmiş otokratlar kulübüne katıldı. Bu tür adamlar için ömür boyu lider ilan etmeye gerek yoktur - kaynar suda kurbağa yaklaşımını izlemek çok daha iyidir. Kurumların, sivil toplumun, medyanın bağımsızlığını yavaş yavaş yok edin. Yasama organının denetim yetkisini boşaltın. Yargıyı kendi isteğinize göre bükün. Popüler rakipleri siyasetin oyun alanından çıkarmak için yasayı kullanın. Yavaş yavaş, sonra birdenbire seçimi kazanabilecek tek kişi sizsiniz. Hindistan'da ve Macaristan'da bu oluyor ve birçok kişi son seçime kadar Brezilya'nın bu yöne doğru gittiğinden korkuyordu. Bu sürecin doğal son noktası - olağan seçimlere rağmen dizginsiz tek adam yönetimi - en trajik biçimde, kimseye hesap vermeyen bir delinin dünyanın en büyük nükleer cephaneliğini kontrol ettiği söylenen Rusya'da sergileniyor. Dünya çapında sivil toplumun sağlığını izleyen bir kuruluş olan Civicus, Türkiye'ye Rusya ile aynı notu veriyor: Bastırılmış. Ancak bu gücün yoğunlaşmasında yıkımın tohumları yatmaktadır. Başkan, gücün tüm kollarını kontrol ediyorsa, bir felakete müdahale ters gittiğinde başka kimi suçlayabilir? Daha fazla felaket beklediğimiz bir dünyada bu olağanüstü bir güvenlik açığıdır." diyen Polgreen "Depremin ve sonrasının Erdoğan'ın siyasi kaderini nasıl etkileyeceğini kesin olarak tahmin etmeye çalışmak aptallık olur" ifadelerini kullandı.
'FELAKETLER TARİHİN GİDİŞATINI BEKLENMEDİK ŞEKİLLERDE DEĞİŞTİRİR'
Polgreen yazısı şu şekilde sonlandı: " Ülkenin yeniden inşa edilmeye ihtiyacı var ve Erdoğan kararlı bir inşaatçı değilse bir hiçtir. Anketler, popülaritesinin depremden bu yana düşüp düşmediği konusunda aynı fikirde değil. Erdoğan'ın dünya sahnesinde de pek çok arkadaşı var. Daha az anlayışlı bir lideri kolayca devirebilecek olan Suriye'de kapılarının önündeki felaketi idare etmesi, Türkiye'nin itibarını yükselterek onu yeni, çok kutuplu bir dünyada her zamankinden daha vazgeçilmez kıldı. Türkiye, yine de Rusya ile sıcak bağları olan bir NATO üyesi, bu da onu Ukrayna krizinde çok önemli ve bazen sinir bozucu bir oyuncu yapıyor. Ancak Erdogan'ın çok iyi bildiği gibi, felaketler tarihin gidişatını ani ve beklenmedik şekillerde değiştirir. Ülke, kısmen Erdoğan'ın yüzde 85'in üzerine çıkan enflasyona rağmen faiz oranlarını düşük tutma şeklindeki son derece alışılmışın dışında politikasından kaynaklanan bir ekonomik krizin ortasında. Depremden önce yapılan bir anket, genç Türklerin yüzde 70'inden fazlasının ülkeyi terk etmek istediğini ve bu oranın kesinlikle artacağını ortaya koydu. Depremden önce bile Erdoğan'ın anket sayıları düşüyordu. Bu arada, parçalanmış Türk muhalefeti daha bir birlik haline geldi. Bu hafta açıklanan yeni kamuoyu yoklamaları, muhalefet adayı Kemal Kılıçdaroğlu'nun çift haneli önde olduğunu gösteriyor. Ülkeyi parlamenter sisteme döndürme ve gücü ademi merkeziyetçileştirme sözü verdi. Geçen hafta Erdoğan, seçimlerin programa göre yapılacağını belirtti. Şu anda Türkiye keder ve öfkeyle kaynıyor. En son büyük bir deprem olduğunda, bu keder ve öfke, Türkiye'de vatandaş ve devlet arasında yeni bir uzlaşma olasılığına ve önceki rejimin merkezi, otokratik tarzının reddine kanalize edildi. Erdoğan ve partisi, ümit vaat eden bir başlangıca rağmen bu rüyayı yerle bir ettiyse, mayıs ayındaki seçimler, özgür ve adil bir şekilde ilerlemelerine izin verileceği varsayılırsa, Türk halkına yeniden denemesi için ender bir şans daha sunabilir."
