Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ), verileri tutmaya başladığı 1990 yılından bu yana dünya genelinde tutuklu gazeteci sayısının en üst seviyeye ulaştığını açıkladı. CPJ, en çok gazetecileri tutuklayan ülkelerin başında ise Türkiye’nin geldiğini kaydetti.
CPJ araştırmalarına göre 2012 yılında hapisteki gazeteci sayısı dünya çapında rekor düzeye ulaştı. Bunda “terörizm” ve diğer devlete karşı işlenen cürümlere dair suçlamaların eleştirel işler yapan editör ve muhabirlere karşı geniş çaplı olarak kullanılmasının payı bulunduğu ifade edildi.
1 Aralık itibariyle, yıllık hapisteki gazeteciler sayımında, parmaklıklar ardında 232 gazeteci olduğu tespit edildi. Bu da 2011 sayımından bu yana 53 kişilik artış yaşandığı anlamına geliyor.
TÜRKİYE, 'GAZETECİLER İÇİN EN KÖTÜ ÜLKELER' SIRALAMASINDA İLK 10'DA
CPJ 1990 yılında global araştırmalar yapmaya başladığından bu yana tutuklu gazeteci sayısının dünya çapında en üst düzeye ulaştığını kaydederken, 1996'daki 185 kişilik eski rekorun kırılmış olmasında Türkiye, İran ve Çin'de çok sayıda gazetecinin hapsedilmesinin katkısı olduğu vurgulanıyor.
Gazeteciler için en kötü ülkeler arasında ayrıca Eritre, Suriye, Vietnam, Azerbaycan, Etiyopya, Özbekistan ve Suudi Arabistan bulunuyor. Türkiye, İran ve Çin ile birlikte bunlar ilk 10’u oluşturuyor.
'EN FAZLA GAZETECİ HAPSEDEN ÜLKE TÜRKİYE'
CPJ’ye göre dünya çapında 63 gazeteci kamuoyuna açıklanmayan suçlamalar kapsamında hapisteler. Parmaklıklar ardında 49 gazeteciyle dünyanın en fazla gazeteci hapseden ülkesinin Türkiye olduğunu kaydeden CPJ, Türkiye'de yetkililerin düzinelerce Kürt muhabir ve editörü “terörizmle” ilgili suçlamalarla ve diğer bazı gazetecileri de hükümet karşıtı komplolara iştirak suçlamasıyla içeride tutuğunu belirtti.
Türkiye'de hapsedilen gazetecilere dair 2012 yılında geniş çaplı bir araştırma gerçekleştiren CPJ, daha önceki sayımlarında yer almayan pek çok davanın gazetecilikle alakalı sebepleri olduğunu kesinleştirirken, böylece ülkedeki toplam rakamın önemli ölçüde yükseldiği ifade edildi. CPJ’nin, kapsamı geniş tutularak yazılmış terörle mücadele ve ceza kanunlarının Türkiyeli yetkililere yasadışı gruplara dair haber yapmayı ve hassas konuları incelemeyi doğrudan terörizm veya devlet karşıtı aktivite kapsamına alma imkânı sağladığı bulgusuna ulaştığı belirtildi.
CPJ, hapistekilerden birinin ülkenin tek Kürtçe gazetesi Azadiya Welat'ın eski Genel Yayın Yönetmeni Tayyip Temel olduğunu hatırlatarak, Temel hakkında yasadışı bir Kürt örgütüne üyeliğe dair suçlamalar sonucunda 20 yılı aşkın hapis cezası istendiğini belirtti. Devletin gösterdiği delillerin yayımlanmış işlerinin yanı sıra meslektaşları ve haber kaynakları ile yaptığı telefon görüşmelerinin kayıtları olduğunun altı çizildi.
TÜRKİYE’Yİ İRAN TAKİP EDİYOR
CJP’ye göre Türkiye’yi İran takip ediyor. Parmaklıklar ardında 45 kişiyle gazeteci hapsetme alanında dünyanın en kötü ikinci ülkesi olan İran'da ihtilaflı 2009 başkanlık seçimlerinden bu yana bir baskı döneminin sürdüğü kaydediliyor.
Gazeteci hapsetmede en kötü ülkeler arasında üçüncü sırayı Çin aldı. Bu ülkenin, muhalif görüşlü internet yazarları ve etnik azınlık grupları üzerine haber yapan gazetecilere yönelik devlete karşı işlenen cürüm suçlamalarını büyük çapta kullandığı belirtiliyor. Çin'de hapisteki 32 gazeteciden 19'u 2008'de başlayan etnik gerginlikleri işleyen Tibetliler ve Uygurlar olduğuna dikkat çekiliyor.
Hukuku en çok çiğneyen ülke olarak ifade edilen Eritre, hapiste 28 gazeteciyle dünya sıralamasında dördüncü olurken, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'a sadık Suriye güçlerinin en az 15 gazeteciyi alıkoymasının ülkeyi gazeteci hapseden en kötü ülkeler sıralamasında beşinci yapıyor. Gazeteci hapsetmekte beşinci en kötü ülke, tutuklu 14 gazeteci ile Vietnam.
İNTERNET ODAKLI ÇALIŞAN 118 GAZETECİ HAPİSTE
CPJ, 1 Aralık itibariyle dünya çapında ağırlıkta internet odaklı çalışan 118 gazetecinin hapiste olduğunu tespit etti. İnternet gazetecilerinin hapsedilmesinde yıllardır belirgin artışlar olduğuna işaret ediliyor. Basılı gazetelerde çalışanlar ikinci en büyük profesyonel grubu oluşturuyorlar: dünya çapında 77 kişi. Hapisteki diğer gazeteciler ise radyo, televizyon ve belgesel branşlarındaki çalışanlardan oluşuyor.
CPJ analizinde yer alan diğer eğilim ve detaylar şöyle sıralanıyor:
Hapisteki gazeteci sayısında 2011 yılına göre %29,6 oranındaki yıllık artış son 10 yılın en büyüğü ve arka arkaya gelen %20'den yüksek ikinci artış. Hapis gazeteci vakaları 2010'dan 2011'e de %23,4 oranında artmıştı.
Burma, 1996 yılından bu yana ilk defa gazeteci hapseden ülkeler arasında yar almıyor. Ülkenin tarihi biçimde sivil yönetime geçmesinin bir sonucu olarak yetkililer geçtiğimiz yılda en az 12 hapis gazeteciyi bir dizi af ile serbest bıraktılar.
Devlete karşı işlenen cürümlerle suçlanan gazetecilerin 132 kişi olması CPJ kayıtlarındaki en yüksek sayı, ancak sayım genelindeki oranına baktığımızda yaklaşık %57 ile geçen yıllardaki araştırmalarla süreklilik gösteriyor.
Suçlamaların kamuoyuna açıklandığı durumlarda en sık kullanılan ikinci taktik misilleme temelli suçlamalar oldu. Dünya çapında 19 gazeteci bu tip suçlamalarla hapiste.
Yedi gazeteci etnik veya dini temelli "hakaret" suçlamalarıyla hapisteydi ve altı diğer gazeteci hakaret ile suçlanıyordu. Üç davada sansür yasalarına atıf ta bulunulurken, "yalan haber" yaymaya dair iki örneğe rastlandı.
Sayıma göre Küba, bir yıllık aradan sonra tekrar gazeteci hapseden ülkeler arasına katıldı. Küba'daki olay ise CPJ'in Kuzey ve Güney Amerika'da tespit ettiği tek örnekti. Bu bölgede hapsedilme vakaları çok nadir; CPJ'in 2011 sayımında hiç örnek yoktu.
Hapistekilerin ezici çoğunluğu kendi devletleri tarafından hapsedilen yerel gazeteciler. CPJ sayımına göre yabancı ülkelerde hapsedilmiş gazeteci sayısı üç.
CPJ sayımında en büyük iki profesyonel grubu internet medyası ve basılı gazete çalışanları oluşturuyor. Diğer medya branşlarına bakıldığında 24 televizyoncu, 12 radyo muhabiri ve bir belgesel yapımcısı hapiste.
1 Aralık itibariyle dünya çapında 85 bağımsız gazeteci hapisteydi ki bu sayımın yaklaşık %37'sini oluşturuyor. Son yıllarda yükselme eğilimi gösteren bağımsız gazetecilerin hapsedilme oranı 2006'dan bu yana ilk kez düştü. (anf)
