28 Ekim cuma gecesi Kör Fotoğrafçılar Projesi, rahip, besteci, koro şefi, şarkıcı ve etnomüzikolog Komitas Vardapet'i, zifiri karanlıkta bir müzikal program ile andı.[1] Ermeni Klasik Müziği'nin kurucusu olarak kabul edilen, 1869 Kütahya doğumlu Komitas, 4000’e yakın Ermenice, Kürtçe, Arapça ve Türkçe halk şarkısını notaya alarak, “Sesin peşinden gidiyor ve Anadolu halklarının bütün müzik birikimini kayıtlara geçiriyordu” ( http://vimeo.com/30809443 ). Bu büyük birikimi geleceğe taşıyarak, ölümsüzleştiriyordu Komitas. Ta ki 24 Nisan 1915'e kadar...

 

Zifiri karanlıktaki bu anma hüzün doluydu. Gecenin tanıtım filminde söylendiği gibi “Komitas, dönemin ruhuydu... Yollarda mezarsız can verenleri, bu topraklarda silinen izleri bildi. Kendi yaşamını sessiz bir çığlık etti. Vicdan çığlığı.” Geceye gönüllü olarak katılan müzisyenlerin etkileyici yorumları o çığlığı bir kez daha hatırlattı. Zifiri karanlıktaki bu anma, hiçbir baskının, yasağın, zulmün o vicdan çığlığını bastıramayacağını gösteriyordu esasında...

 

Nisan 1915'te Türk Ocağı'nda bir konser veren ve konserde kendisine Hamdullah Suphi tarafından övgüler düzülen Komitas, yaklaşık 10 gün sonra, 24 Nisan 1915'te 250 Ermeni aydın ile birlikte tutuklanır ve Çankırı'ya sürgün edilir. Aralarında Halide Edip'in de olduğu söylenen birçok kişinin araya girmesi ile Çankırı'dan kurtarılır ve İstanbul'a döner. Döndüğünde, evinin darmadağın edildiğini, notaya alınmış halk şarkılarını içeren kağıtların parçalanmış olduğunu görür. Parçalanan bu toprakların halklarının kültür mirasıdır. Yaşadıklarından ve gördüklerinden çok etkilenen Komitas, önce İstanbul'da, ardından da Paris'te hastanelere yatırılır. Yaşamının son 18 yılında hiç beste yapmaz, piyano çalmaz, şarkı söylemez ve konuşmaz.

 

Muhakkak ki, milliyetçilik zehri ile bu toprakları kana bulayanlar unutulup gidecek, ama derlediği her Ermenice, Kürtçe, Arapça ya da Türkçe halk şarkısının ezgisi duyulduğunda Komitas minnet ve şükran ile hatırlanacak...

 

[1]             Galata Diyalog Derneği bünyesinde, Nuri Kaya'nın büyük bir çaba ile yürüttüğü Kör Fotoğrafçılar Projesi, bu zifiri karanlık etkinliklerini sürekli yapıyor. (Bkz. http://www.karanliktayemek.com ) Böylece, kendi ifadeleri ile “Zifiri Karanlıkta, engelsiz misafirlerin görmenin ezdiği diğer duyu organlarını kullanımına” yönelik bu etkinliklerle misafirlerin görmeme deneyimini hissetmelerine de vesile oluyor. Görme engellilere yönelik müthiş projelerine ve yapmayı planladıkları, Kör Fotoğrafçılar Sergisi'ne İstanbul 2010 Kültür Ajansı'ndan destek bulamayan Galata Diyalog Derneği, bu farklı ve etkileyici çalışma ile görme engellilere projeler için maddi gelir de sağlamış oluyor.