AKP'nin yeni anayasa taslağında, "laiklik karşıtı eylemlerin odağı olmak" parti kapatma sebepleri arasından çıkarılıyor. Yeni taslakta bir partinin kapatılması için terör örgütleri ile irtibatlı ve iltisaklı olması, terörü ve terörizmi desteklemesi şartı aranacak. Türkiye gazetesinden Yücel Kayaoğlu'nun haberine göre, 130 maddelik anayasa taslağı toplantılarında anayasanın 68 ve 69’uncu maddelerindeki siyasi partilerle ilgili hükümlerin sadeleştirilmesi ve kapatılmalarının zorlaştırılması gündeme geldi. Buna göre siyasi partilerin sadece terör gerekçesi ile kapatılması önerildi. Bu öneri hayata geçerse ‘tüzük ve programları ile eylemlerinin eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine, millet egemenliğine, demokratik ve laik cumhuriyet ilkelerine aykırı olması’ partilerin temelli kapatılmasında gerekçe olamayacak. Bir helikopteri bir uçağı 6 gün boyunca meteorolojik uyarılarımıza rağmen vermeyip bize fırtınada karadan yangın savunması yaptıranlar, evimizi de gönül verdiğimiz çevremizi de yaktılar. Canımız sağ sadece, cehennemden çıktık... — Gültekin Yıldız (@muverrih1826) August 4, 2021 Mevcut anayasada, laiklik karşıtı eylemler de siyasi partilerin kapatılmasına gerekçe olarak sayılıyor. AKP kaynakları “Bu maddelerde geçen hükümler daha kısa ve net bir şekilde tanımlanıyor. Temel hak ve özgürlüklerin kullanımında ‘Ama’ ile devam eden cümleler sınırlandırılıyor” değerlendirmesini yaptı. AKP’nin hazırladığı yeni anayasa taslağında ayrıca ‘Meclis'in güçlendirilmesi’ hedefi yer alıyor. Ancak Meclis'te iktidar partilerinin çoğunlukta olduğuna işaret eden hukukçular, "Değişen bir şey olmayacak" diyor. AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın beş ay önce "Yeni anayasayı tartışmanın vakti gelmiştir" açıklamasından sonra partisinde oluşturulan Yeni Anayasa Bilim Kurulu ilk çalışmasını tamamladı. Geçtiğimiz günlerde yeni anayasa taslağıyla ilgili Erdoğan'a sunum yapan Bilim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Yavuz Atar, ayrıntıları kamuoyuyla da paylaşmaya başladı. Taslakta Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemini "Türk tipi başkanlık sistemi" olarak kurgulayan kurul, mevcut sistemin getirdiği yasama, yürütme ve yargının tek elde toplanmasının yarattığı sıkıntıları aşmak için de parlamenter sistemdeki "kuvvetler ayrılığı" ilkesine de yer vermeyi planlıyor. Taslakta denge ve denetleme sisteminin yeniden kurgulandığını belirten Atar, Meclis'i güçlendiren ve sistemdeki ağırlığını arttıran bir yaklaşım benimsendiğini söyledi. AKP’ni yeni anayasa düzenlemesinde başkan için güvenoyu alma gerekliliği yer almasa da başkanın atadığı başkan yardımcıları ve bakanların Meclis tarafından görevden alınabilmesinin de önü açılıyor. Dolayısıyla başkan yardımcıları ve bakanlar hem başkana hem de Meclis’e karşı sorumlu olacak. Başkan yardımcıları ve bakanların görevden alınabilmesi için Meclis’te salt çoğunlukla önerge verilebilecek, ancak bu önergelerin kabulü için beşte üç oy çoğunluğu aranacak. DW Türkçe'den Hilal Köylü'nün haberine göre, AKP'liler ise "Biz hep güçlü meclis vurgusu yaptık ama sürekli meclisi zayıflattığımız eleştirisine maruz kaldık. Meclisi güçlendirmekten yanayız. Yasama, yürütme ve yargı çatışmadan çalışacak" iddiasında bulundu. ANAYASA HUKUKÇUSU PROF. DR. ÖZBUDUN: YİNE BAŞKANIN DEDİĞİ OLACAK Ancak anayasa hukukçusu Prof. Dr. Ergun Özbudun, böyle bir sistemin pratikte işlemeyeceği kanısında. Özbudun bunun nedenini "Başkan yardımcılarını ve bakanları yine başkan atıyor. Muhalefetin onları görevden alacak Meclis çoğunluğu sağlamaları da hep güç oluyor. Demek ki sadece başkanın dediği olacak. Başkan kendi parti grubunu nasıl yönlendirirse öyle olacak. Bunun tek adam rejimi diye eleştirilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminden farkı yok" şeklinde açıklıyor. ‘AKP’NİN TEK AMACI KUVVETLER BİRLİĞİ SİSTEMİNİ DAHA ETKİN KILMAK’ Başkanlık sistemlerinin yasama ve yürütmenin "sert ve kesin" biçimde birbirinden ayrıldığı, yargının da bağımsız olduğu sistemler olduğunu hatırlatan anayasa hukukçusu Prof. Serap Yazıcı da "Siz şimdi hem yasamanın hem yargının bir figürandan ibaret olduğu Türkiye'de gerçek bir kuvvetler ayrılığı prensibinin benimsenebileceğine inanıyor musunuz? AKP'nin tek amacı kuvvetler birliği sistemini daha etkin kılmak. Bunu yaparken de hukuku ciddiye almamak, algı yönetimi ile hareket etmek" değerlendirmesini yaptı. SİYASET BİLİMCİ KÖKER: AKP’NİN YENİ TASLAĞINDAKİ MEKANİZMA ASLINDA BİR İTİRAF NİTELİĞİNDE Siyaset bilimci ve hukukçu Prof. Levent Köker'e göre de AKP'nin yeni anayasa taslağında söz edilen "denge ve denetleme mekanizması" aslında bir "itiraf" niteliğini taşıyor. Köker, "Demek ki, kuvvetler ayrılığı şu anda yok, yargı bağımsızlığı yok. Denge ve denetleme yok. 'Denge ve denetleme getireceğiz' demek bugünkü sistem açısından acı bir itiraf" yorumunu yaptı. ‘AKP’NİN GÜVEN SORUNU VARKEN, BAKANLARIN SORULARA YANIT VERECEĞİNE İNANMAK HAYAL’ Yeni anayasa taslağında bakanlara yazılı soruya ek olarak sözlü soru sorulması olanağının da olması isteniyor. AKP'liler, "Muhalefet istediğini sorsun. Bakanlar Meclis’e gelip yanıt versin. Meclis, yürütmeyi böyle de denetleyebilecek" derken, anayasa hukukçusu Prof. Ergun Özbudun bunu "isabetli bir adım" olarak tanımlıyor. Ama Özbudun'a göre AKP hükümetinin bu sistemi pratikte işletmesi de mümkün görünmüyor. Özbudun, "Anayasaya aykırı o kadar çok uygulaması var ki AKP'nin. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin dört yılında da bu açıkça gözlendi. Şimdi AKP'nin müthiş bir güven sorunu varken bakanların sözlü sorulara yanıt vereceğine inanmak da hayal" yorumunu yapıyor. ‘MHP İLE ANLAŞAMADILAR, TEK ADAM REJİMİNE BİR TAKIM RÖTUŞLAR YAPILMAK İSTENİYOR’ Peki AKP neden böylesi bir değişikliğe gidiyor? Özbudun bu soruya da şu yanıtı veriyor: "MHP'nin onayını almadan hiçbir değişikliğe gidemeyecekleri ortada. Dahası AKP ile MHP'nin ortak bir anayasa metni üzerinde anlaşamadıklarını görüyoruz. Tek adam rejimine birtakım rötuşlar yapılmak isteniyor. Dostlar alışverişte görsün misali. Taslakta hukuki dayanağı olan, ciddiye alınabilecek bir şey yok." Eski başbakanlardan Ahmet Davutoğlu liderliğindeki Gelecek Partisi'nin güçlendirilmiş parlamenter sistem önerisini de kaleme alan Prof. Dr. Serap Yazıcı'ya göre de AKP'nin yeni bir anayasa taslağı hazırlamasının arkasındaki en önemli neden; Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin ülkeye verdiği zararların halk tarafından anlaşılmış olması. ‘HALK NE OLDUĞUNU BİLMEDEN BU SİSTEME ONAY VERDİ, TÜRKİYE BATAKLIĞA SÜRÜKLENDİ’ Yazıcı neden böyle düşündüğünü şöyle açıklıyor: "Halk, ne olduğunu bilmeden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine onay verdi. Devletin tüm yetkilerini cumhurbaşkanının elinde toplayan bu sistem, Türkiye'yi bataklığa sürükledi. Seçmene şimdi 'sizin için sistemi daha kabul edilebilir hale getiriyoruz' demeye çalışılıyor. Muhalefet de güçlendirilmiş parlamenter sistemde mutabık olduğundan, seçmen nezdinde itibar kazanmaya çalışıyorlar." ‘YARGI BAĞIMSIZ DEĞİL Mİ?’ Prof. Dr. Levent Köker, yeni anayasa taslağında Anayasa Mahkemesi (AYM) üyelerinin seçiminde Meclis’e daha fazla söz verileceği bilgisinden yola çıkarak "AYM üyelerinin seçiminde Meclis’e daha fazla söz verileceği ne demek? Neden o zaman daha önce verilmedi? Yargı bağımsızlığından söz ediyorsunuz, 'yargı bağımsız değil' mi demek istiyorsunuz? Ortada müthiş bir karmaşa var. 'Kafalar net değil' diyeceğiz ama onun ötesinde bir şey var. Samimiyet yok" eleştirisini yaptı. ‘AKP, KÜRTLERİ ANAYASAYA NASIL KOYACAK?’ Türkiye'de merkeziyetçi zihniyetten yerel yönetimin güçlendirileceği bir sisteme geçileceğini bizzat Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın söylediğini anımsatan Köker, "Şimdiki duruma bakın. Neredeyse tüm muhalif belediyeler kayyumla yönetiliyor. Bu kadar merkeziyetçi bir devlet olabilir mi? AKP'nin gözden kaçırdığı şey; milli kimlik tanımını nasıl yapacağıdır. Kürtleri anayasaya nasıl koyacağıdır. Türkiye'nin temel sorularına yanıt vermeden yeni anayasa yapılması mümkün değil" diyor. MHP lideri Devlet Bahçeli partisinin 100 maddelik yeni anayasa taslağını AKP'den önce açıklayıp "Artık uzlaşmak ve yeni bir anayasa hazırlamak milli bir vecibedir" çağrısında bulunmuştu. AKP’Lİ YETKİLİLER: MHP İLE BİR ORTA YOL BULAMADIK AKP, MHP'nin taslağını incelemiş olsa da iki partinin ortak bir metin üzerinde çalışma yapma imkanı henüz olmadı. MHP'nin de Meclis’i güçlendirmekten yana olduğunu ancak AYM'yi yüksek mahkeme olmaktan çok "özel statüde" değerlendirmek istediğini iddia eden AKP'li yetkililer, özellikle bu konuda nasıl bir orta yol bulunacağı üzerine karşılıklı kafa yorduklarını, ama henüz sonuç alamadıklarını söyledi. ‘İKTİDAR, DEMOKRASİ VE HUKUK DEVLETİNİ ASKIYA ALDI’ Peki iki partinin gerçekten uzlaşı sağlaması mümkün mü? Bu uzlaşı, Türkiye'yi yeni bir anayasaya götürür mü? Koç Üniversitesi'nden siyaset bilimci Prof. Murat Somer, bu soruya yanıt verirken referandumla yapılan anayasa değişikliğini hatırlatıyor ve "Bugün Türkiye, seçilmiş iktidarın demokrasiyi ve kanun devletini kendi isteğiyle askıya aldığı bir dönemdedir. Yani demokratik anayasa yapma koşulları yoktur. Mevcut 2018 anayasası, OHAL koşullarında, yani 2017'de demokratik standartlarda meşru olmayan bir referandum ile kabul edilmiştir. Çünkü aleyhte olanların eşit şartlarda kendini anlatma imkânı yoktu" dedi. ‘BU TÜR ANAYASALAR MEŞRUİYET SORUNU YAŞAR’ Türkiye'de 12 Eylül anayasasının da "aleyhte propagandaya izin verilmeyen antidemokratik koşullarda" geçtiğini söyleyen Somer, bu tür anayasaların meşruiyet sorunu yaşadığının bilinmesini istiyor. "Türkiye yeni, demokratik ve sivil bir anayasaya kavuşacaksa bu, çok taraflı bir yöntemle yapılmalıdır" diyen Somer, bunun nasıl olacağını ise şöyle açıkladı: ''ATAYAN PATRONDUR’ ANLAYIŞI TERK EDİLMELİ’ "Yeni ve sivil bir anayasaya, demokrasiye geçişte uzlaşmış yeni bir iktidar koalisyonunun liderliğinde olabilir. Elbette mevcut otoriter yönetimin yöneticileri bu sürecin dışında kalacaktır ama tabanları ve tabanlarının kaygıları dahil olmalıdır. Demokratik anayasa için özellikle sağ siyasetin ama genelde Türk siyasetinin 'güç ve iktidar' anlayışını sorgulaması 'atayan patrondur' anlayışını terk etmesi elzemdir. Demokrasi her gücün sınırlı ve özerk olduğu ama yaptıklarından dolayı da hesap vermesi gereken bir rejimdir.” ‘MECLİS VE YÜRÜTME, BİRBİRİNE HESAP SORMA HAKKINA SAYGI DUYMALIDIR’ “Dolayısıyla örneğin Meclis’le yürütme arasındaki ilişkinin kurallarını nasıl düzenlerseniz düzenleyin, eğer bu iki organ birbirinin özgür iradesi kadar soru ve hesap sorma hakkına saygı duymazsa sistem işlemez."