Diyarbakır'da 6 Eylül 1975 tarihinde meydana gelen 6.6 şiddetindeki depremde 2 bin 385 kişi yaşamını yitirdi.

Depremin en olumsuz etkilediği ilçelerden olan Lice ve çevresinde 8 bin 159 yapı ağır, 4 bin 550 yapı ise orta şiddette hasar gördü.
Depremden sonra Lice’de depremzedeler için bin 625 prefabrik konut ile 33 işyeri yapıldı.

Mahmut Bozarslan’ın aljazeera.com.tr’de yer alan haberine göre, bu konutlara yerleşenlerden biri de Bayhan ailesiydi. Bayhan ailesi de, binlerce Liceli gibi yıllarca kalıcı konut yapılması için bekledi. Şimdi bu hayal gerçek oluyor, Umutlar tükenince, depremden sonra kendilerine verilen prefabrik evin arazisi üzerine betonarme ev inşa etmeye başladılar. Böylece, Lice depreminden buyana yaşadıkları ve artık çürümeye yüz tutan prefabrik evden kurtulmayı umut ediyorlar.

Pazarcılık yaparak geçimlerini sağlayan Cengiz Bayhan ve kardeşleri, prefabrik evlerde doğmuş. Son zamanlarda tüm birikimlerini ise betonarme ev hayaline ayırmışlar, üç katlı bir bina inşa etmeye başlamışlar. Tamamlanma aşamasına gelen binanın eksiklerini gidermeye çalışan Bayhan, kendi imkanlarıyla ev yapmak zorunda kaldıklarını söylüyor:

"Devlet destek vermediği için kendi imkanlarımızla yapıyoruz. Biz devletten umudumuzu kestik. Bunun için başladık yapmaya, borç altına girdik ve yapıyoruz. Altı kardeşiz bir prefabrik evde yaşıyoruz. Mecburen yapacağız. Barakalar (prefabrik evler) çürüdü yıkılıyor, her tarafından su akıyor.”

‘DEVLETİN YAPACAĞINA UMUDUMUZ KALMADI’

Kendi yarasını sarmaya çalışanlardan biri de İdris Özkan. Asıl mesleği çiftçilik olan Özkan, son seçimlerde muhtar seçildi. Yıllarca çürümeye yüz tutan prefabrik evlerde yaşadı.

Özkan, binlerce lira borçlanarak evini yapmaya başladığını söylüyor:
“Evlerimiz yaşanacak gibi değildi. Çürüyordu içinde yaşayamıyorduk. Yağmur yağıyordu, hepsi içeri geliyordu, rüzgar esiyordu hepsi içeri geliyordu, üstüne çadır çekiyorduk, rüzgar uçuruyordu. 12 kişi 50 metrekarede yaşıyorduk. Mecburen bu evi yaptık. Devletin yapması gerekiyordu ama hâlâ bir şey yapmadı. Devletin yapacağına dair umudumuz kalmadı. 40 yıldır devlet yapmadı. Umut olsa kimse yapmazdı. Geçen sene kaymakamla toplantı yaptık, bize 100 yıl yapılmayacağını söyledi.”

10 YIL SÜREN MÜCADELE

Lice sakinlerinde Fırat Tektaş'ın hayatının tamamı prefabrik evde geçti. Tektaş, yaşamının 10 yılını da kalıcı konut yapılması için girişimlerde bulunarak geçirdi. İlçeden 5 bine yakın imza toplayarak cumhurbaşkanlığı, başbakanlık ve o dönemki adıyla Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'na gönderdi. Yıllarca bıkmadan usanmadan, yazışmalar yaptı. Ancak çaldığı tüm kapılardan eli boş döndü. Bütün umutlar tükenince, o da prefabrik konutunun arazi üzerine evini inşa etti.

“10 yıla yakın resmi yollardan barakaların yapılması için girişimlerde bulunduk. Baktık bir umut yok, sürekli engel çıkarıyorlardı. Prefabrikler üzerimize yıkılıyordu, bunun üzerine biz yaptık. 5 bin kişi imza topladık. Yanıt veren olmadı.

Çok sonradan bir yanıt geldi, yapılan konutların kalıcı olduğunu söylediler. Birçoğu üzerimize yıkıldı. Biz de evleri mecburen yaptık, yapmak zorunda kaldık.”

KONUTLAR NEDEN YAPILMADI?

Depremden sonra kalıcı konutların yapılmamasıyla ilgili farklı iddialar var. Dönemin tanıklarından Ramazan Taşdemir, zamanın Başbakanı Süleyman Demirel’in, depremden sonra Lice’ye yaptığı ziyaret sırasında protesto edilmesi nedeniyle, kalıcı konutların yapımına izin vermediğini söylüyor:

“O dönem koalisyon hükümetiydi. O zaman Ecevit ve Demirel geldiler. Ecevit ‘Benim elinde yetki yok, gidin ona (Demirel’e) söyleyin’ dedi. Ancak topluluktan birisi, Demirel konuşurken, bir domates fırlattı. Domates Demirel’in yüzüne isabet etti. O da gitti ve yapılmaması talimatını verdi.”

Depremden uzun yıllar sonra prefabrik evler, içinde yaşayanlara satıldı. Parasını ödeyenler tapularını aldı. Tapu sahibi olanlar da prefabrik evlerini yıkarak yerine bina yaptı. Lice Belediyesi bu bölgeye son 10 yılda 139 yapı ruhsatı verdi. Fay hattı üzerinde olması nedeniyle ilçede sadece 3 kata izin veriliyor. Evlerin bazılarına sahipleri yerleşiyor, bazıları ise kiraya veriliyor.

Adı 2011 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olarak değiştirilen Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın yerel yetkilileri, depremden sonra yapılan konutların kalıcı olduğunu söylüyor.

Yaklaşık 40 yıldır kullanılar evlerin büyük bölümü ise çürümeye yüztutmuş durumda. Bazı evler bölgede yaşanan olaylar sırasında yandı. Bazıları bakımsızlıktan yıkıldı. İlçede şu anda kullanılan 800'e yakın prefabrik ev bulunuyor. Evler 40 yıldır kullanılıyor olsa da, yetkililere göre ömürlerini tamamladılar. “Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması” ilgili yasadan yararlanmak isteyen Licelilerin yaptığı başvurulara yanıt veren Diyarbakır Valiliği, prefabrik konutların kullanım ömrünün 9-10 yıl olduğu söylüyor.