Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurumu Türkiye Varlık Fonu Denetim Raporu, görüşmelerine Plan ve Bütçe Komisyonu’nda başlandı. TBMM’ne gönderilen denetim raporunun, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu üyesi olan Milletvekillerine ‘g i z l i’ açıklamalı olarak dağıtılmasına, CHP, İYİ Parti ve HDP milletvekilleri karşı çıktılar.
Türkiye Varlık Fonu, fona bağlı kurumlar, ülke insanının ortak varlıkları. Bu kurumların işleyişleri hiçbir kuşkuya yer bırakmayacak biçimde açıklık içinde olmak zorunda.
Türkiye Varlık Fonu’nun denetimine ilişkin rapor Milletvekillerine “G i z l i” damgası vurularak dağıtılmış. Milletin vekillerinden dolayısıyla ülke insanından gizlenenler neler? Yapılan işlemler, bu sorunun sorulmasını zorunlu kılmakta.
Devlet Denetleme Kurumu denetimi
Devlet Denetleme Kurumu çalışanları kamu görevlisi durumunda olan insanlar. Bunların Türkiye Varlık Fonu gibi bir yapıyı tarafsız olarak, yönetimin etkisinde kalmadan denetleyebilmeleri olanaksız.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurumu’nun denetim yapması, TBMM denetiminin işlevsizleştirilmesi sonucunu doğurma çabası. Yapılacak denetim, yalnızca Cumhurbaşkanlığı adına değil ülke insanı adına yapılması gereken önemde.
Sayıştay denetimi
En büyük yanlışlık, Türkiye Varlık Fonu ve ortaklıklarının denetiminin Sayıştay denetimi dışına alınması. Böylesine yaşamsal, ekonomik önemi olan bir kurumun, bağımsız denetim altında olması gerekir.
Sayıştay denetimi yanında, bağımsız denetim kuruluşlarının denetiminden geçtikten sonra TBMM denetiminden geçirilmesi de zorunlu olmalı.
Türkiye Varlık Fonu’nun nasıl denetleneceği konusuna açıklık getiren bir yazıyı inceleyelim:
“Türkiye Varlık Fonu’nun Sayıştay denetimi dışında kaldığı anlaşılmaktadır. Fonun Sayıştay denetimi dışında bırakılması Anayasaya aykırılık sorununu gündeme getirebilecektir. Zira, daha önce 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nda yapılan düzenleme ile sermayesinin yüzde ellisinden daha az kısmı kamuya ait olan şirketlerin Sayıştay denetimi dışında bırakılmasına ilişkin yasal düzenleme Anayasa Mahkemesi’nin 4.12.2014 tarih ve 2013/114 E., 2014/184 K., sayılı Kararı ile iptal edilmiştir. Anayasa Mahkemesi söz konusu kararında “Bütçe hakkı” gereğince bütçe uygulamalarının denetimi görevinin, Anayasa’nın 160. maddesiyle yasama organı adına tarafsız ve uzman kuruluş Sayıştay tarafından yerine getirildiği, Sayıştay’ın kamu kaynaklarının kullanımına ilişkin denetim yetkisini ortadan kaldırmanın yasama organının yürütmenin bütçe ile ilgili işlemlerini kanunlara uygun bir şekilde yürütüp yürütmediğini denetleme imkânını sınırlayacağını ifade etmiştir.
Varlık Fonu’na devredilen ve devredilecek şirket, işletme ve varlıklara birlikte belki de 100 milyarca liralık fon büyüklüğüne sahip olacak böyle bir Şirketin denetimi 3 denetçiye bırakılamayacak kadar uzmanlık ve çalışmayı gerektirecektir”.(1)
Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararına karşın, Türkiye Varlık Fonu’nun denetimini Sayıştay denetimi dışında tutma çabaları boşuna değil. Burada Anayasa, yasalar dışında işler yapılmaya çalışılmasının istendiği gözlerden kaçmamakta.
Türkiye Varlık Fonu ve kuruluşlarının denetimini Sayıştay Denetimi dışında tutmak, Anayasa, yasa tanımayan keyfi yönetim uygulamasının somut bir örneği. Sayıştay da bir devlet kurumu. Bu uygulamayla devletin kurumlarına bile güvenilmediği, Anayasal kurumları devre dışı bırakarak isteğe bağlı işler yapmaya çalışıldığı anlaşılmakta.
“Türkiye Varlık Fonu’nun 2018’de 75,4 milyar TL olan borçlarının 2019’de yüzde 81 artışla 136,4 milyar TL'ye çıktı. Buna karşılık 2018'de 177,3 milyar TL olan özkaynaklarda ise yüzde 11’lik artış gerçekleşti, 198,4 milyar TL’ye yükseldi”.(2)
Sağlıklı, yansız bir denetim yapılsa, % 81 oranında artan borçlarla neler yapıldığı ortaya çıkacak. Raporda yer alan belli bilgilerin ortaya çıkmasının istenmediği anlaşılıyor.
Nerede gizlilik varsa orada kirlilik, kokuşmuşluk kaçınılmaz olur.
Devletlerin kendi yurttaşlarından gizledikleri bu tür belgeler, WikiLeaks Belgeleri, Paradise Papers Belgeleri gibi belgelerle Dünya kamuoyunun gözleri önüne serildi.
Günümüzdeki teknolojik gelişmeler karşısında, hiçbir şeyin gizlenip saklanamayacağı açık.
-----------------------------------------
(1) Arslan, Ahmet, ( Denetçi, MBA, CPA, SM Mali Müşavir), Varlık Fonu nasıl denetlenecek? Dünya Gazetesi, 08.02.2017
(2) BirGün Gazetesi, Varlık Fonu’nun borçlarında 1 yılda yüzde 81 artış! 27.01.2021
