Avrupa Konseyi'nin anayasa reformlarını incelemekle görevli kurumu Venedik Komisyonu'nun Türkiye'deki anayasa referandumu ile ilgili hazırladığı raporun taslağına ulaşıldı.
Referanduma sunulmaya hazırlanan anayasa değişikliklerinin Türkiye’nin anayasal demokrasi geleneği için "tehlikeli bir geriye adım" olacağını belirtilen, Venedik Komisyonu, sunulan sistemin "otoriter ve kişisel bir rejime dönüşerek dejenere olabileceği” uyarısını yaptı.
Cumhuriyet'ten Duygu Güvenç'in haberine göre, komisyon, zamanlamanın çok şanssız olduğunu belirtirken “Referandum ya OHAL sona erinceye kadar ertelenmeli ya da siyasi özgürlükler üzerindeki kısıtlamalar kaldırılmalı” dedi.
Komisyon raporunda şu uyarılarda bulundu:
Her ülke istediği siyasi sisteme sahip olabilir ama bu koşulsuz değildir. Güçler ayrılığı ve hukukun üstünlüğüne saygı duyulmalıdır ve bunun için de denge ve denetleme olmalıdır.
Referanduma sunulacak düzenlemelerdeki başkanlık sistemi, özünde otoriter bir yönetime dejenere olabilecek tehlike barındırmakta. Başkanlık sisteminde yasama ve yürütme yetkisini seçim aracılığıyla halktan alır. İki güç keskin bir şekilde birbirinden ayrılır ki böylece ikisi arasında kaçınılmaz olarak çatışma vardır. Hükümet etmek bu çatışmalara arabuluculuk etmektir. Güçler ayrılığı bu nedenyle farklı güçlerin farklı yaklaşım ve siyasi vurgusunu gerektirir.
Türkiye’nin geçmişinde sürekli parlamenter sistem olduğu belirtilen raporda, Osmanlı dönemindeki 1876 (1. Meşrutiyet) ve ardından 1909’da yapılan düzenlemeleri örnek verdi. Var olan Anayasa’da yapılan 20 düzenleme ile Cumhurbaşkanı’nın yetkilerinin arttırıldığını anımsatan komisyon, buna artık bazı akademisyenlerin “azaltılmış parlamenter” sistem olarak tanımladığını ve bu tip sistemlerin “yarı başkanlık” olarak adlandırıldığını belirtti.
Türk tipi başkanlığın Türkiye’nin anayasa tarihinde bir “kırılma noktası” olacağı belirtilerek “Düzenlemeler, demokratik başkanlık sisteminin güçler ayrılığı ilkesine dayanmıyor. Başkanlık ve parlamento seçimleri çatışmayı önlemek için birlikte yapılıyor. Bu nedenle onların resmi olarak ayrılması pratikte anlamsız kalıyor ve parlamento, daha da zayıflayarak kenara atılıyor” denildi.
