GameStop, bir Amerikan video oyunu, tüketici elektroniği ve oyun ürünleri satıcısı. Şirketin merkezi Dallas'ın bir banliyösü olan Grapevine. Texas, ABD’de bulunmakta ve 1 Şubat 2020 itibarıyla ABD, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda ve Avrupa'da 6000’e yakın perakende mağazası işletmektedir. Şirketin perakende mağazaları esas olarak GameStop, EB Games, ThinkGeek ve Micromania-Zing markaları altında faaliyet göstermektedir.

Pandemi sebebiyle, Gamestop ve Steam ve benzeri oyun ve elektronik malzeme satan zincir şirketler; AVM’lerin kapanması ve satışlarda büyük düşüş sebebiyle büyük darbe yediler ve batma noktasına geldiler. Bu esnada pandemi ile birlikte dijitalleşmenin artması, kullanıcıların yeni ilgi alanlarına yönelmesine de yol açtı.

Yıllardır, borsa işlemleri bir grup insanın organize hareket etmesiyle şekilleniyor. Ancak dijitalin devreye girmesi, kripto para dünyasında da gördüğümüz gibi, sade vatandaşın da borsada önemli bir rol oynamasını sağlıyor.

Bu noktada Reddit forumu r/WallStreetBets adındaki tekil kullanıcıların oluşturduğu bir grup, bu olaya derinlemesine bir ilgi göstererek ; Gamestop hisselerinin piyasa tarafından değerinin altına düşürüleceğini iddia etti. "GameStop Yatırım Tezi" https://www.reddit.com/r/wallstreetbets/comments/b4zlkt/gamestop_investment_thesis/

başlıklı gönderi, detaylı bir şekilde hisselerin ne kadar zamanda ne fiyata düşeceğini belirtiyordu.

İlk başta sıradan bir şaka veya “forum geyiği” halinde başlayan olay zamanla ciddi bir hale gelerek gerçeğe dönüşmeye başladı. Zamanla reddit kullanıcılarının Gamestop hisselerini almaya başlamasıyla bu küçük şakayla başlayan olay 5 milyar dolarlık büyük bir trollemeye dönüştü, Malvin Capital gibi bir finansal kuruluş 2-3 gün içinde öyle bir battı ki Citadel gibi başka finansal şirketler zararı ortadan kaldırmak için piyasaya 2, 75 milyar dolarlık enjeksiyon yaptılar.

Bunun nasıl oluştuğunu anlamak için bazı kavramlara daha yakından bakmak ve olayı bunlar üzerinden analiz etmek gerekecek.

Short yatırım, Hedge Fund, Broker ve Opsiyon Piyasaları:

Hisse Senedi, bildiğimiz üzere borsaya açık bir şirketin sermaye katkısı almak üzere borsa emrine şirket hisselerini açığa satma işlemi. Bunu satın almak da aldığımız oranda ufak veya büyük oranda o şirketin belli bir kısmına ortak olmak demek oluyor. Buradan da hisse senedi alarak 2 şekilde kar elde edebiliyoruz veya para kazanabiliyoruz. Birincisi klasik yol, kardan kaynaklanan temettü dağıtımı; yani şirket kar ettikçe belli dönemlerde hissemiz oranında bize kar payı ödemesi yapıyor. İkinci yol ise hissenin aldığımız değerden daha fazla değer kazanması ve bunun satışı yoluyla kazandığımız nominal getirisi. Bu fiyatın nasıl oluştuğu, hissenin nasıl değerlendiği veya alış-satış fiyatının nasıl belirlendiği çok farklı bir olay ve başka bir yazının konusu. Ben burada finansal kapitalizmin altyapısını es geçerek direk konuya odaklanacağım.

Bu borsaya açık finansal kıymetler 2 yolla alınabiliyor. Ya broker dediğimiz aracı kurumlardan veya bizdeki banka benzeri “Market Maker” denizlen finansal kurumlardan. Broker, belli bir komisyon karşılığında ve tabi sana tavsiyeler de vererek, sana bir portföy oluşturuyor ve belli bir algoritma üzerinden senin paranı kullanarak hisse senetleri alıyor veya satıyor. Ya da brokera güvenmiyorum ben diyorsun ve direk Market Maker’dan günün her saati 7/24 hisse senedi alıp satabiliyorsun. Bunun için hesabında para olması ve akıllı bir cihaza (telefon, tablet vs.) sahip olman yeterli.

Buraya kadar her şey normal, finansal piyasalardan değer kazanacağını umduğun 1 hisseyi alıyorsun, değeri yükselince satıyorsun veya brokera bu emri girip belli oranlardan hisse senetlerini alıp satabiliyorsun.

SHORT YATIRIM VEYA 1 HİSSEYİ SHORTLAMAK :

Bu genel anlamda bir hissenin düşeceğine veya şirketin iflas edeceğine dair bahse girmek gibi bir şey. Market Maker veya aracı kurumlardan, iflas edecek veya hissenin değerinin çok düşeceğini tahmin ettiğin bir hisseyi belli bir vade için ödünç alma işlemi de diyebiliriz buna.

Olayımıza geri dönersek Gamestop hisselerinin düşeceğini tahmin ediyorsun ve aracı kuruma diyorsun ki ben bundan 1000 adet hisse alacağım. Aracı kurum sana örneğin 30 gün vade için 1000 adet şirket hissesini 300 dolar komisyon karşılığı ödünç veriyor. Bu arada diyelim ki 1 hissenin değeri 50 dolar. Aldıktan hemen sonra bu hisseleri satıyorsun ve 50bin dolar para kazanıyorsun. Ödeme vadesi geldiğinde (30 gün sonra) veya diyelim 15 gün sonra hisse 20 dolara düştü; piyasadan 1000 adet Gamestop hissesini 20$*1000= 20.000 dolara topluyorsun. 50bin dolar – 20bin dolar – 300 dolar komisyon; toplamda 29.700 dolar hiçbir şey yapmadan avantadan para kazanıyorsun.

Fakat bir de bunun tersi var. 50 dolardan ödünç aldığın hisseyi sattın ve 50bin doların var, hisse düşmek yerine artmaya başladı; aldıktan 1 hafta sonra 75 dolara çıktı o noktada alırsan 25bin dolar zarardasın, nasıl olsa düşecek dedin ve vade sonunda hisse 120 dolar oldu diyelim. 120*1000= 120.000 dolarlık hisse toplayıp yerine koymak zorundasın. Dolayısıyla 70bin dolar kaybettin.

Yani klasik yöntemde 50bin dolarlık hisse alıp bunu bekleyebilir; sonucunda artıp düşmesine göre satabilir veya elinde bulundurabilirdin. Fakat bu şekilde 30 gün sonucunda elinde almış olabileceğin hisselerin dahi 2-3 katı kadar zarar etmiş oluyorsun ve bunun bir limiti yok o hisse sonsuza kadar da değer kazanabilir ve sen değer kazandıkça milyonlar kaybetmeye başlarsın.

Bu küçük yatırımcılar için çok büyük bir risk fakat bunu becerebilen veya manipülasyon yoluyla buradan milyonlarca dolar kazanan Hedge Fundlar var. Bu işi becerebilen veya piyasayı analiz edebilen profesyoneller yatırım şirketleri kurup, sizin paranızı yönetmeye ve komisyon almaya başlıyorlar. Hedge Fund’un özelliği; riskli yatırımları analiz ederek tersine yatırım yapmak. Yani herhangi bir sektördeki şişmiş balonu görerek, bunun tersine yatırım yapmak ; o sektörü shortlayarak hisse düşüşüne bahse girerek bunun üzerinden kar elde etmek. Bir nevi bu hedge fundlar piyasada dengeleme işlevi görüyorlar; düşmesine inandığı piyasayı shortlayarak sabunun üzerindeki köpüğü alıyor; aşırı derecede shortlanan sektör değer kaybediyor, hisseler düştükçe daha fazla kişi shortluyor ve sonucunda çok fazla kişi shortlayarak hisseler sürekli alıma geçtiği için bir aşağı direnç noktasında limit yaparak daha sonra hızla yükselmeye başlıyor ve gerçek piyasa fiyatında dengeye geliyor.

Aslında hedge fundlar çok büyük finansal şirketler ve sadece bir tahmin yürütmüyorlar, güçleri ve medyadaki ağırlıkları sayesinde tahminlerini yayarak o tahmini gerçeğe dönüştürüyorlar. Dolayısıyla Gamestop olayında olduğu gibi sürekli shortlamaya devam ederek şirketin hisselerini 3 dolara kadar düşürüyorlar. Bu işin tamamen ahlaksız tarafını oluşturuyor. Yani burada diyorlar ki ben senin şirketini batıracağım ve buradan çok büyük karlar elde edeceğim.

Bunu fark eden Reddit grubu, düşeceğine ve iflas edeceğine inanılan Gamestop hisseleri üzerinden bir analiz yapıyor ve bu şirketin bu kadar değersiz olamayacağına kanaat getiriyorlar. Hep birlikte Gamestop hisselerinden milyonlarca dolar almaya başlıyorlar. O kadar büyük miktarlarda alımlar başlıyor ki hisselerin fiyatları yükseliyor ve diğer tekil kullanıcılar ve piyasa aktörleri de hisselere saldırıyor. Sonucunda hedge fonlar da, yükümlülükleri gereği; “son dakikaya kadar düşecek diye beklersek, satın alacak kimse bulamayız" diyorlar. Tekil yatırımcılar zaten satışta değiller, market makerlar da yükselen fiyat yüzünden bana satamazlar. Dolayısıyla hedge fundlar da fiyat yükseldikçe, zararlarını azaltmak için azar azar hisse almaya başlıyorlar. Yani hem redditçi direkt hisse alıyor, hem opsiyon aldıklarından market makerlar hisse alıyor, hem de batıyoruz diyen hedge fundlar ve hisse fiyatı iyice yükseliyor.

Sistem ve finansal piyasa böyle bir kısır döngü içine düşüyor. Kıvılcımı ilk çakan Reddit fakat bu kıvılcım bir orman yangınına dönüşüyor. Sonucunda Wall Street, bu redditçilerin yaptığı piyasa manipülasyonudur diye ortalığı ayağa kaldırıyor ve hisse alımı yasaklanıyor, sadece satışa izin veriyor. Redditçilerin yaptığı yıllardır Wall Street kodamanlarının yaptığı bir şey aslında ve bize bu kapitalizmin ahlaksızlığını gün yüzüne çıkarıyor.

Wall Street kodamanları, yaşanan olayın ardından sansür seçeneğini değerlendirmeye başladı. Wall Street baskısı, Discord'daki WallStreetBets kanalının kapanmasına yol açarken, forum Reddit'te gizli olarak ayarlandı. Discord paylaştığı açıklamada, WallStreetBets'teki paylaşımların İçerik ve Topluluk ilkelerini ihlal ettiğini dile getirdi. Reddit tarafından kısa bir süre kapandıktan sonra açılan Reddit forumunda paylaşım yapan Reddit, teknik aksaklıklar yaşadığını iddia etti.

Şu anda short operasyonunu başlatan Melvin Capital tüm zararı üstlenip yaklaşık 2, 75 milyar dolar karşılığı short pozisyonunu kapattığını ; yani değişik fiyatlardan da olsa Gamestop hisselerini toplayarak geri iade ettiğini açıkladı. Fakat redditçiler bunun da bir yalan olduğunu ve halen yüzde yüz short pozisyonda olduklarını söylüyor. Çünkü şöyle bir gerçek var ki; şirketin hisselerinin yüzde yüzden fazlası, yaklaşık %170 lik bir kısmının shortlandığını iddia ediyorlar. Bu da ne demek oluyor ; Şirketin tahvil ettiği hisselerin yaklaşık 1, 7 katı piyasaya sürülmüş market makerlar tarafından. Bu nasıl oluyor derseniz; şirketin 100 hissesi var diyelim bunun 80 tanesi piyasaya sürülmüş olsun ve market makerlar tarafından satılmakta. Bir hedge fon gelip bu 80 taneyi merket maker’dan ödünç alıyor ve bu 80 tane hisseyi piyasadaki yatırımcılara veya başka hedge fonlara satıyor. Sonra buradan satın alan diğer hedge fonlarda bu hisseyi shortlamaya başlıyor ve bu bir şekilde katlamalı bir etki yaratarak fiktif bir hisse arzına yol açıyor. Yani gerçekte satılabilen hisse oranı yüzde 80 iken, shortlandıkça hisse yüzde 200’lere çıkıyor. Dolayısıyla burada bir balon oluşuyor. Eğer reddit devreye girip hisseleri toplamasa ve değerlerini yükseltmese bu hedge fonlar kendi aralarında yarattıkları balonu söndürecekler ve hisseler vade sonu iade edileceklerdi; fakat hisseler reddit’in elinde olduğu için hedge fund, vade sonunda hisseleri toparlayamıyor ve 3 dolara kadar indirdikleri hisseleri milyonlar vererek almak zorunda kalıyorlar. Bunu da bilen reddit hisse değeri 470 dolara çıkmasına rağmen elden çıkarmıyor.

OYUNUN SONU :

Opsiyon, bir hisseyi alıp satmaktan ziyade, onu belli bir tarihte belli bir fiyattan alıp satma hakkı demek. Hisseyi belli bir fiyattan alım veya satım opsiyonu veriyorsunuz; yani diyorsunuz ki 350 dolar olduğunda sat veya 150 dolara düştüğünde al. Bu opsiyonlar da aynı hisse senedi gibi alınıp satılabilir şeyler. Yani elimde gamestop hissesini 300 dolardan fikslediğim bir satış opsiyonu veya 150 dolardan fikslediğim bir alış opsiyonu var. Ben bu opsiyon için vade sonunu bekleyebilir ve o günkü değer diyelim 270 dolar, elimdeki opsiyon sayesinde 300 dolara satabilirim veya diyelim 350 dolar oldu opsiyon komisyonunu ödeyerek az bir zararla opsiyonu bozabilirim. Ya da işin can alıcı kısmı vademe 15 gün varken elimdeki 300 dolarlık opsiyonunu başkasına satabilirim.

O yüzden bu iş, redditçi bir avuç robin hood ve karşısında wall street kodamanları olarak başlasa dahi gerçekte hayat, filmlerdeki gibi ilerlemiyor ve kısa süre içinde saflar karışıyor. Şu anda balon patlamadan önce ve hisseler değerini yitirmeden önce herkes satıp kaçmaya çalışıyor ve hedge fundlar da hisselerin artık mecbur düşeceğini anladıkları için short pozisyonlarını satmaya başlıyorlar.

Şu anda bu hisselerin diplere doğru ineceğini bile bile kim neden alıyor ve fiyatları 300 dolarlara gelmiş hisseler neden satılıyor derseniz; bildiğimiz kapitalist kar hırsı yani nasıl olsa bunu daha yükseğe birine satma umudu. Dolayısıyla bir noktadan sonra iş terse dönecek ve market makerlar hisseleri toplayıp otomatik satıcı haline gelecekler. Bu arada malı götüren götürecek ve illa ki birilerinin elinde 470 dolarlara kadar yükselen hisseler kalacak ve 20 dolara dahi satamayacaklar. Bu da dolayısıyla kısa bir süre hacklenmiş dahi olsa sistemin eninde sonunda dengeye geleceği ve 2008 mortgage krizi, 2002 Asya Krizi veya 1929 büyük bunalımında olduğu gibi yaralansa dahi yaraları sararak ve daha güçlenerek buradan çıkacağıdır. Çünkü Marx’ın 1848 Komünist Manifesto’da ve Capital’de yazdığı gerçek biçimler ve üstyapı değişse dahi altında yatan gerçek değişmemiştir. Kapitalizm krizlerle büyür ve her kriz yeni bir kapitalist döngünün başlangıcıdır. Marksizm kapitalizmin krizlerden kurtulamayacağını ortaya koymuştur. Krizler kapitalizmin çelişkilerini ortaya sererken aynı zamanda onun birikmiş sorunlarının da geçici çözüm yoludur. Bir başka deyişle krizler, hem hastalıklı bir toplumsal iktisadi yapının kanıtıdırlar, hem de bu hastalığın geçici çözümüdürler. Kapitalizm, krizlerle birlikte yaşar ve onlardan geçerek ilerler. Ne var ki, burjuva iktisadı bu gerçeğin reddi üzerine kuruludur. Ona göre krizler, kapitalizmin içsel işleyişinin sonucu değil, dışsal faktörlerin yarattığı tesadüfî ve istisnai şoklardır. Sözde bu dışsal etkenler sistemi krize sokar, bir süre sonra da sistem kendisini toparlar.

Dolayısıyla bütün bu anlattığımız “bul karayı al parayı” şeklinde özetleyebileceğimiz finansal kapitalizmin doğasını açıklamak ve bunun altında yatan emek sömürüsü ve artı değer yasasını anlamak ve çözüm sunmak bugünün Marksistlerine düşmektedir.

HAYALİ SERMAYE VE KRİZLER :

Tekrar Marx’a dönersek tüm bu süreç; Marx’ın “hayali sermaye” kavramını akla getirir. Genel olarak finans krizlerinin, özel olarak da bugün yaşamakta olduğumuz krizin anahtarını sağlar. 19. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan hisseli (anonim) şirketlerle ve bunların hisselerinin borsada satılmaya başlamasıyla birlikte, kapitalizmin mantığının ürünü kategorilerden biri olan hayali sermaye dev bir önem kazanmıştır. Bu şirketlerin hisseleri ve tahvilleri ve (bunların yanı sıra devlet tahvilleri, yani bir bütün olarak menkul kıymetler), ilk ortaya çıktıklarında üretim ve dolaşım alanındaki şirketlerin gerçek sermayesini (veya devletin varlıklarını) temsil ederler. Ancak menkul kıymetlerin kendileri birer meta haline geldiğinde, yani borsada alım satıma konu olmaya başladığında, bunların kendi değerleri (fiyatları) oluşmaya başlar. Bu da bunların değerlerini şirketlerin sermayesinin gerçek değerlerinden bağımsızlaştırır ve ikinci bir değerler dünyası kurar. İşte bu kategori, hayali sermaye adını alır.

Bir kez bu bağımsızlaşma gerçekleştikten sonra, hayali sermayenin üretim alanından koparak kendi mantığını yaratması kaçınılmazdır. Çünkü borsa neticede bir kumarhane gibidir. Burada amaç sadece bir şirketin hisselerini ya da tahvillerini alıp ebediyen beklemek değildir. Birçok “yatırımcı” için amaç yükseleceği tahmin edilen bir dizi hisseye yatırım yapmak, sonra bunlardan zamanında çıkmak ve kâr etmek, sonra başka hisselere dönmek, onlarla aynı şeyi yapmak vb.’dir. Yani spekülasyondur. “Türev” denen piyasalar hayali sermayenin alanını daha da genişletir. Artık sadece şirketlerin değeri üzerinde değil, ulusal borsaların ve ekonomilerin birbirine göre yükseliş farkları ve gelecek üzerine de spekülasyon yapılabilmektedir. Böylece var olan nesnel yapı üretim alanından bütünüyle bağımsızlaşmış, kendi delice büyüyebilecek kumar mantığını kazanmış olur. Aynen kumarda kazananın masadan kalkamaması gibi, sermayenin sınırsız kâr iştahı yüzünden “yatırımcı”ların çoğu çöküş yaşanana kadar spekülasyona devam ederler. İşte “açgözlülük” denen budur. Ama bu spekülasyonun doğasında vardır. Hayali sermaye kendi içinde spekülasyonu barındırdığına göre, bütün her şey kapitalizmin işleyiş mantığı ile ilgilidir.

Burjuva iktisatçılar hiçbir zaman bu finansal piyasalarda şişen balonu kabul etmezler ve piyasanın düzenleyici işlevine dem vurarak rasyonel ve devlet müdahalesi olmaksızın piyasaların doğru yönü göstereceği ve dengeye ulaşacağını savunurlar. Fakat yukarıda anlattığımız olayda olduğu gibi; kapitalist tekeller ve çok uluslu şirketler kazanmaya devam ederken piyasaya devlet müdahalesi kesinlikle kabul edilmez, olay tersine döndüğünde devlet hemen yasalar çıkarır, sansür getirir daha olmadı sigorta, mevduat fonu vs. gibi kurumlarla piyasanın zararını emekçilerin ve halkın ödediği vergilerle sübvanse eder.2008 krizinde gördüğümüz gibi, ABD Merkez Bankası FED; milyarlarca dolar kredi ve finans kuruluşlarına enjeksiyon yapmıştır.

Yaşanan pandemi süreci ile birlikte kapitalizmin dış cephesi pul pul dökülmeye, su alan bina içerdeki yapıyı da yavaş yavaş çürütmeye başlamıştır. Covid pandemisi ile birlikte; 90’lardan itibaren son gaz ilerleyen globalleşen, küresel piyasalar önderliğinde her yere sızan ve tüm dünyayı kendi bahçesine çeviren, milyar dolarların 1 tıkla el değiştirdiği ortamdan; hızla ulus devletlerin kontrolünde 2.Keynesyen bir çözüm arayışına, kurtarma peketlerine doğru yol almaktadır ; fakat açıktır ki, Keynes’in reçeteleri dertlerine derman olamayacaktır. Corona korkusuyla insanların gündelik yaşamı felç olmuş, salgın sarayları değil barakaları, evsizleri, yoksul ve aç emekçi kesimleri derinlemesine etkilemiştir. Genişleme ve refah döneminde üretilen argüman, dijital emek sayesinde herkesin milyoner olabileceği Amerikan rüyası corona ile duvara çarpmış uluslararası borsalar ve milli ekonomiler çöküşe geçmiş, işsizlik 1929 buhranındakinden daha büyük hale gelmiştir.

Evet bugün, tüm Dünya'da bir hayalet dolaşıyor - komünizmin hayaleti. Eski Dünya'nın tüm güçleri, papa ve din adamları, Bezos ve Gate, IMF Dünya Bankası ve tüm ulus devletler, bu hayaleti kovmak üzere kutsal bir ittifak kurdu ve hala emekçilerin zincirlerinden başka kaybedecekleri bir şeyleri yok. Kazanacakları bir dünya var.