Son 4 ay içinde Suriye tarafındaki IŞİD bölgesinden ateşlenen 45 roketin hedefi olması ve 17 kişinin hayatını kaybetmesi nedeniyle gözler Kilis’e çevrildi. Roket saldırıları öncesinde nüfusundan fazla Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapmasıyla gündeme geldi. 

Şehrin az bilinen yanı olan Yahudi geçmişini ise Serdar Korucu, Avlaremoz’da yazdı.

Korucu’nun “İçinde keçi otlatılarak “korunan” Kilis sinagogu” başlıklı yazısı şöyle:

Kilis’te belediyenin de valiliğin de internet sitesinde şehirdeki Yahudi mirası ile ilgili tek satır bulmak mümkün değil. Camiler, sokaklar, kasteller (su mimarisi) ve türbelere özel sayfa ayrılırken şehirdeki sinagogun varlığından bile bahsedilmiyor. Sadece valiliğin sitesinde “havra” kelimesi arandığında bilgi verilmeden birkaç fotoğraf çıkıyor. Devletin sinagog için hazırladığı detaylı bilgi ise Türkiye-Suriye Bölgelerarası İşbirliği Programı’nın internet sitesinde yer alıyor. Sitede sinagogun tarihine ilişkin ayrıntılar da veriliyor:

“Kilis’te günümüze ulaşan tek Yahudi eseridir. Gaziantep-Kilis Yusuf Piçito Musevi Vakfına kayıtlıdır. Yapının duvarlarında beş adet İbranice kitabe bulunmaktadır. Yapım tarihi tam olarak bilinmemekte, 19. yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı sanılmaktadır.

Kayıtlara göre yapı Hahamhane, okul ve din görevlilerine ayrılan meşruta evlerinden oluşmuştur. Haham odaları büyük oranda yıkılmış durumdadır. Avlu ortasında altıgen bir havuz vardır. Havuz kenarlarında yıldız motifleri vardır. İbadet bölümü cephesi üç kemerlidir. Kemerler üzerinde bitkisel süslemeler vardır. Yanlardaki pencerelerin üzerinde rozet tepe penceresi açıklıklar, ortadaki kapının üzerindeki tepe penceresi ise oyma süslemelidir.”

Kilis’teki sinagogla ilgili son haberse 2015 yılının Ocak ayına ait. Haberde, Sabah Pazarı’nda bulunan Muallak Camii’ne 20 metre mesafedeki Kilis Sinagogu’nun Yahudilerin 57 yıl önce Kilis’ten ayrılmalarından sonra ibadete kapatıldığı ifade ediliyor. 1980’li yıllarda çöken duvarınınsa İstanbul’dan Yahudi işadamları tarafından tamir ettirildiği belirtiliyor.


İHA’nın haberinde, “Kilis halkı, tarihi değeri de olan sinagogu daha önce komşuluk yaptıkları Yahudilerin bir emaneti olarak muhafaza etmeyi sürdürüyor” deniliyor. Ancak bu ibadethanede yıllardır keçilerin otlatıldığını Joel A. Zack’in 2008 yılında yayınladığı, Devon Jarvis’in fotoğrafladığı “Türkiye’nin Tarihi Sinagogları” kitabında ortaya koyuyordu.

“Bu küçük şehirde bir zamanlar 500 Yahudi yaşamaktaydı. Son ikisi 30 yıl kadar önce burayı terk etmişlerdir. Yörenin sakinleri, bu binanın bir zamanlar sinagog olarak hizmet verdiğini hala hatırlamaktadırlar. Ancak yapı günümüzde viran haliyle yalnızca otlanmak için gelen keçilere ev sahipliği yapabilmektedir. Sekizgen teva’nın taş kaidesi kirli zeminden görülebilmektedir. Sinagogdan dışarı doğru çıkıntı oluşturan yarı daire biçimindeki ehal ve dört adet küçük penceresi vardır; kapıların çevresindeki mermer çerçeve hala ayaktadır. Geriye kalan duvarlar bize sinagogun boyutu ve pencerelerin düzeni ile ilgili bilgi vermektedir. Sinagogun dört bir köşesinde oymalarla süslü çeşitli İbranice yazıtlar yer almaktadır.”