Covid-19 salgınından kurtuluş için dünyanın gözü, geliştirilen aşıların uygulanma süreçlerinde. Aşı gelişmelerine, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Dr. Ghebreyesus’un da dediği gibi “Tünelin sonundaki aydınlık” şeklinde bakılıyor. İngiltere, bir Covid-19 aşısına onay veren ilk ülke oldu. BioNTech/Pfizer aşısının resmi şekilde uygulanmasına saatler içerisinde başlanması bekleniyor. Türkiye’de ise Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın sipariş verilen Çin aşılarının ilk partilerinin önümüzdeki günlerde geleceğini belirtmesinin ardından gözler aşılama planlamasının yapılacağı Bilim Kurulu toplantısında. İngiltere, ABD ve Avrupa Birliği başta olmak üzere gelişmiş ülkelerin sipariş anlaşmaları tamam, aşı planları büyük ölçüde hazır. Peki, hangi ülke hangi aşıyı ne zaman ve kime uygulayacak? Bu konudaki son gelişmeler ve açıklamalar şöyle: İNGİLTERE AŞIYA ONAY VEREN İLK ÜLKE OLDU İngiltere, koronavirüse karşı geliştirilen ve yüzde 95 etkinlik gösteren Pfizer/BioNTech'in koronavirüs aşısının kullanımını resmi olarak onayladı. Böylelikle Birleşik Krallık, Covid-19'a karşı bir aşının kullanımını onaylayan ilk ülke olmuş oldu. Ülkede saatler içerisinde aşılamaya geçilmesi bekleniyor Aşılama için öncelik grubunun, aşı merkezine gelemeyecek olan bakım evi sakinleri ve onlarla ilgilenen personelin olduğu, daha sonra ise 80 yaş üstü ve sağlık personelinin aşı olacağı ifade edildi. İngiltere, kullanımı onaylanan Pfizer/BioNTech aşısından 40 milyon doz satın aldı. Oxford aşısından ise 100 milyon doz sipariş etti. Bu aşının kullanımı onaylandığında dağıtımı kolay olacak. Çünkü RNA bazlı Pfizer/BioNTech ve Moderna aşılarında olduğu gibi soğuk hava zincirinde dağıtılması gerekmiyor. Moderna aşısından ise bahar aylarında uygulanmak üzere 5 milyon doz sipariş edildi. İngiltere; Oxford, BioNTech/Pfizer, Novovax, Janssen, Sanofi, Valneva aşıları için anlaşmalar yapmıştı. ABD’DE ÖNCELİK HUZUREVLERİ VE SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA PfizerBioNTech, ABD'de geliştirdikleri aşının kullanım onayı için başvurusunu yaptı. Moderna aşısında da benzer bir yol izlendi. ABD'de aşılanma süreci için gözler Amerikan Gıda ve İlaç Dairesinin (FDA) vereceği onayda. Aşıların aralık ayı içerisinde uygulanmaya başlanması bekleniyor. ABD'de kararın ardından acil olarak 6,4 milyon doz aşının kullanılacağı, aralık ayı bitmeden ise 20 milyon kişinin aşılanmış olacağı ifade ediliyor. ABD Bağışıklık Uygulamaları Danışma Komitesi’nin açıklamasına göre ülkede koronavirüs aşı dağıtımının öncelikli olarak sağlık çalışanları ile yaşlı bakımevlerinde kalan kişilere yapılmasına karar verildi. İkinci grupta kimler olacağına ilerleyen günlerde karar verilecek. Aşıların dağıtımı da önemli bir hazırlık gerektiriyor. Çünkü Pfizer/BioNTech aşısının -70 derecede, Moderna aşısının ise -20 derecede saklanması ve taşınması gerekiyor. Pfizer ABD'de kendi dağıtım ağını kurdu, diğer aşıların dağıtımı için ise McKesson şirketi ile anlaşıldı. Yetkililer FDA'nın onayının ardından 24 saat içinde aşıların gönderileceğini, 48 saat içinde de aşılamaya başlanacağını bildirdi. Hem Trump yönetimi hem de Başkan seçilen Joe Biden, aşının tüm Amerikalılar için ücretsiz olacağını açıklamıştı. Aşı masraflarının özel veya devlet sigorta planlarına veya sigortasızlar için özel bir devlet yardım fonuna fatura edileceği belirtiliyor. ABD, Oxford Astra Zeneca, BioNTech/Pfizer, Moderna, Janssen, Sanofi, Novovax firmalarından aşı anlaşmaları yapmış durumda AVRUPA BİRLİĞİNDE HEM BİRLİK HEM ÜLKE KARARLARI SÖZ KONUSU Avrupa İlaç Ajansı (EMA), Amerikan biyoteknoloji şirketi Moderna'nın da Pfizer/BioNTech'ten sonra yeni tip koronavirüse (Covid-19) karşı geliştirdiği potansiyel aşının Avrupa’da acil kullanımı için başvuru yaptığı açıklandı. EMA'dan yapılan açıklamada, "Veriler kalite, etkinlik ve güvenlik konusunda sonuca varmak için yeteri kadar sağlamsa EMA'nin bilim komitesi değerlendirmesini en geç 12 Ocak'a kadar tamamlamış olacak" denildi. Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'in ekim sonundaki açıklamasına göre sipariş edilen aşılar, üye ülkeler arasında aynı anda ve AB nüfusu içindeki paylarına göre ulaştırılacak. Üye ülkelerin ulaşan ilk siparişlerle gelen aşıları hangi önceliklere göre uygulayacağını kendilerinin belirlemesi bekleniyor. Ayrıca pek çok üye ülke aşılara erken erişim için de temaslarda bulundu. ALMANYA Almanya Sağlık Bakanı Jens Spahn, koronavirüs aşısının aralık ortasına kadar Almanya'da kullanım için onaylanabileceğini söyledi. Almanya’da ilk etapta kullanılacak aşıların yüzde 80’i BioNTech/Pfizer’ın geliştirdiği aşı olacak. Kalan yüzde 20’lik kısmın büyük ölçüde AstraZeneca firmasından tedarik edilmesi bekleniyor. Almanya’da şimdiye kadar 300 milyon doz aşı siparişi verildiği açıklandı. Almanya aşılamaya onay verilmesinin ardından hızlıca uygulamaya geçilmesi için planlamalarını büyük ölçüde hazırladı. Berlin’de günde aralık ayı ortasına kadar günde 4 bin kişiyi aşılayabilecek toplu aşılama merkezi açılması için çalışmalar yapılıyor. Model diğer kentlere de örnek oluşturacak. FRANSA Fransa’da aşılamaya dair genel planın bu hafta içinde tamamlanması bekleniyor. Ülkede aşılamaya ocak 2021 başlarında başlanabileceği, ancak erken onay gelmesi halinde ilk partilerin aralık ayında da öncelikli gruplara uygulanabileceği belirtiliyor. Aşılamada öncelikli grubun huzurevlerinde kalan yaşlılar olacağı konuşuluyor. Öte yandan genel aşılama planına dair de bir takvimlendirme söz konusu. Fransa Cumhurbaşkanı Macron halk genelinde yapılacak aşılamanın nisan-haziran 2021 döneminde olacağını açıkladı. Aşılamanın bir kampanya ile herkese önerileceği ancak zorunlu olmayacağı belirtildi. TÜRKİYE’DE GÖZLER BİLİM KURULU TOPLANTISINDA Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Çin menşeili Sinovac aşısından 50 milyon alım için anlaştıklarını duyurdu. "Aşı yapmaya aralık ve ocak ayında yoğun bir şekilde başlamak istiyoruz" diyen Koca, her şey normal seyrederse aşıya 14 Aralık'ta, sağlık çalışanlarına yaparak başlamak istediklerini belirtti. Koca, yerli aşıda kitlesel testleri kapsayan 3. aşamaya nisan ayında geçilebileceğini söyledi. Pfizer/BioNTech aşısı için ise şimdilik sadece 1 milyon doz sipariş edilecek. Devamında bu aşının 25 milyon doza kadar alınması için görüşmeler olduğu belirtiliyor. Gözler, anlaşma sağlanan ve sevkiyatı beklenen ilk parti aşıların uygulanmasının konuşulacağı Bilim Kurulu toplantısında. AŞIDA EŞİTSİZLİK NEDENİYLE, TÜNELİN SONU BAZILARI İÇİN HÂLÂ KARANLIK Aşı geliştiren şirketlerin bugüne kadar açıkladıkları üretim kapasitelerinin çoğu, zengin ülkelerce satın alındı. ABD, Avrupa Birliği, İngiltere, Kanada ve Japonya gibi ülkeler aşı siparişinde başı çekiyor. Örneğin Kanada, çeşitli firmalardan nüfusuna neredeyse 10 kez yetecek kadar aşı sipariş etmiş durumda. Avrupa Birliği'nin 27 üye ülkesi ve diğer beş zengin ülke aşıların yarısını satın almak için sözleşme imzaladı. Bu ülkeler dünya nüfusunun sadece yüzde 13'ünü oluşturuyor. Aşıların dünya genelinde bu şekilde eşitsiz dağılması durumunda şu ana kadarkinden çok daha fazla kişinin hayatını kaybetmesi bekleniyor. Dünya Sağlık Örgütü de geliri az olan ülkelerin de aşılara ulaşabilmesi için çeşitli programlar başlattı. Dünya Sağlık Örgütünün geliştirdiği Covax projesi şimdiye kadar 700 milyon doz için sözleşme yaptı. Cowax’ın 2021 sonuna kadar 2 milyar doz aşı alması bekleniyor. Bu ise aşı anlaşmalarında dışta kalan ülkelerin nüfususunun sadece yüzde 20’sine yetecek bir miktar. Aşıların üretimi ve teminindeki gecikme de düşünüldüğünde, DSÖ Direktörü Dr. Ghebreyesus’un bahsettiği tünelin sonundaki aydınlığa çok sayıda insan ulaşamayacak.