Toplu mezarlar konusunda rapor hazırlayan CHP Tunceli Milletvekili Hüseyin Aygün, Hakikatleri Araştırma Komisyonu ile toplu mezarlar konusunda özel bir komisyonun Meclis bünyesinde kurulmasını önerdi.

ANKARA - TBMM’de basın toplantısı düzenleyen CHP Tunceli Milletvekili Hüseyin Aygün, “Toplu mezarlar ve hakikatle yüzleşme zorunluluğu” başlıklı hazırladığı 8 sayfalık rapor hakkında bilgi verdi.

Aygün 1937'de Elazığ Buğday Meydanı'nda idam edilen Seyit Rıza ve 7 arkadaşının mezar yerlerinin açıklanması ve Dersim olaylarında, hayatını kaybedenlerin toplu mezar yerlerinin tespit edilmesi için bugün TBMM'de açıklama yapacak. Zini Gediği'nde 1938 Dersim harekatında topluca öldürüldüğü iddia edilen 97 kişinin kemiklerinin hala gömülmeyi beklediğini belirten Aygün, 'Bu kemikler de 14 yıl önce çatışmada öldürülen Ali Yıldız'ın cenazesi ile ilgili kardeşi Hüsnü Yıldız'ın başlattığı açlık grevi sonrası yapılan kazılar gibi çalışmalarla bulunup DNA testi yapılarak ailelerine teslim edilmeli. Adalet Bakanı Sadullah Ergin, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Şahin'den aynı duyarlılığı sürdürmelerini istiyoruz' diye konuştu.

“TOPLU MEZARLAR DİYARBAKIR, SİİRT VE BİTLİS’TE YOĞUNLAŞIYOR”

Raporda, Türkiye’de bugüne kadar bilinen 113 toplu mezar olduğu belirtilerek, “Diyarbakır, Siirt ve Bitlis gibi üç ilde toplu mezarların sayı olarak yoğunlaştığını ve yaklaşık olarak mezarların yüzde 49’unun bu illerde olduğunu görüyoruz” denildi. Raporda, toplu mezarlar hakkında şu bilgiler yer aldı:

“Bu toplu mezarlarda gömülü olduğu ileri sürülen insan sayısı açısından bakıldığında, toplam ölü sayısının bin 538 olduğu, bunların 279’unun (yani tüm ölülerin yüzde 18,14’ünün) sivil, bin 259’unun (yani tüm ölülerin yüzde 81,86’sının) da silahlı örgüt mensubu olduğu görülmektedir. Ölülerin toplam yüzde 48,63’ü sırasıyla Bitlis, Diyarbakır ve Siirt illerinde toplanmıştır. Sivil ölüler açısından bakıldığındaysa, Şırnak 132 ölü (toplu mezarlardaki tüm sivillerin yüzde 47,31’i) ile ilk sırada gelmekte, onu 54 kişi (yüzde 19,35 oranı) ile Hizbullah’ın mezar evleri izlemektedir. Bitlis, toplu mezar sayısı açısından üçüncü sıradayken, toplam ölü sayısı açısından en önde gelmektedir.”

TOPLU MEZARLARIN İLLERE GÖRE DAĞILIMI

Raporda, 113 toplu mezarın illere göre dağılımı hakkında şu bilgilere yer verildi:

Diyarbakır’da 25 (yüzde 22,12)
Siirt’te 16 (yüzde14,16)
Bitlis’te 14 (yüzde 12,39)
Van’da 9 (yüzde 7,96)
Batman’da 9 (yüzde 7,96)
Şırnak’ta 7 (yüzde 6,19)
Bingöl’de 6 (yüzde 5,31)
Hakkâri’de 6 (yüzde 5,31)
Mardin’de 5 (yüzde 4,42)
Ağrı’da 1 (yüzde 0,88)
Elazığ’da 1 (yüzde 0,88)
Gaziantep’te 1 (yüzde0,88)
Tunceli’de 1 (yüzde 0,88)
Urfa’da 1 (yüzde 0,88)
Iğdır’da 1 (yüzde 0,88)
Hizbullah'ın mezar evleri 10 (yüzde 8,85)

ÇİLLER DÖNEMİNE İŞARET ETTİ

Raporda, bin 538 kişinin 572‘sinin 1993-1996 döneminde toplu mezarlara gömüldüğüne işaret edilerek, “Bu dönemin, 50., 51. ve 52. hükümet dönemine, yani Çiller hükümetlerinin işbaşında olduğu döneme denk düştüğüne dikkat edilmelidir. Devletin hukuk dışı faaliyetlere yöneldiği ve özellikle yargısız infaz gibi uygulamalara çok başvurulduğu bilinen bu dönemde, toplu mezarlardaki ölü sayısının yüzde 37,19 oranında artışı şaşırtıcı gelmemektedir” denildi.

TUNCELİ ÇEMİŞGEZEK KAZISI

Tunceli Çemişgezek’teki 19 kişinin olduğu tahmin edilen mezarın açılmasının, toplu mezarların açılması uygulamaları açısından birçok sonuç çıkarılması gereken süreç olduğu belirtilerek, “12-13 Ağustos 2011 tarihleri arasında, A, B ve C olarak tasnif edilen mezar alanlarındaki kazılarda toplam 15 kişiye ait olduğu düşünülen kemikler çıkarılmış ve gerekli testler yapılmak üzere İstanbul’a gönderilmiştir” denildi.

Toplu mezarların açılması konusunda Adalet Bakanı Sadullah Ergin’in devreye girdiğini belirten Aygün, “Sayın Sadullah Ergin’in devreye girmesiyle bu mesele çözüldü. Sayın Bakan’ın girişimleriyle oldu. Adalet Bakanı’nın tavrını çok olumlu buluyorum” dedi.

Söz konusu mezarın açılmasında bazı eksikliklerin olduğunu ifade eden Aygün, bağımsız soruşturma komisyonu oluşturulması gerektiğine işaret etti. Aygün, şöyle dedi:

“Protokol usul bakımından 'cesedin bulunduğu alanın kapatılmasını' ve 'sadece yetkili kişilerin alana girmesinin sağlanmasını' öngörmektedir. Kazı sırasında bu kurala da tam olarak uyulmadı.”

DERSİM ÖRNEĞİNİ VERDİ

Aygün, basın toplantısında toplu mezarlar konusunda daha geri tarihlere gidilerek kazı yapılması gerektiğini işaret ederek, “Dersim bölgesi için şunu söyleyebilirim, oranın toprakları altında binlerce insan var, yüzlerce toplu mezar noktası var. Ve 1937 15 Kasım’da idam edilen 7 kişinin de toplu mezarı halen kazılmış değil. Bu bakımdan daha geri tarihlere gidip kazı yapmak gerekecek” dedi.

İKİ KOMİSYON ÖNERDİ

İki komisyon kurulmasını öneren Aygün, şöyle dedi:
“Bundan sonra gerek Hakikatleri Araştırma Komisyonu diye bütün hukuk dışı olayların araştırılması bakımdan bir çalışmanın yapılması zorunluluğu ortadadır. Toplu mezarlar konusunda ise özel bir komisyonun Meclis bünyesinde kurulup Çemişgezek kazısından çıkarılan derslerle bütün toplu mezarların bulunduğu bölgelerde çalışma yapması gerektiği de açık.”

“Önerdiğiniz iki komisyon için CHP olarak bir adım attınız mı?” sorusuna Aygün, “Hayır. Faili meçhul cinayetleri araştırmakla ilgili CHP’nin girişimi oldu ama bunlar reddedildi. Benim bildiğim Hakikatleri Araştırma Komisyonu önerisi BDP tarafından verildi. Ama CHP’nin de yeni dönemde bir süredir bunlara olumlu baktığını bu çalışmanın da bu eksende yapıldığını söyleyebilirim” dedi.

“Komisyon kurulması öneri bekleyelim mi” sorusuna da Aygün, “Tabii, tabii olmalı. Çünkü çok ciddi bir sorun” dedi. (AJANSLAR)