En son Dargeçit, Güçlokonak ve Silopi'de ortaya çıkan toplu mezarlar ve buralardan çıkarılan insanlara ait kafatası, kemik ve giysi parçaları 1984 yılından itibaren kaç kişinin toplu mezarlara gömüldüğü sorusunu gündeme getirdi.

 

İnsan Hakları Derneği Diyarbakır Şubesi'nin geçen yıl yayınladığı verilerde Kürt illerinde 20 ayrı kentte toplam 253 toplu mezarın bulunduğu ve bu mezarlarda toplam 3 bin 248 kişinin gömüldüğü belirtiliyor.

 

Bu veriler, yakınlarını kaybeden veya olaya tanıklık edenlerin derneğe başvuruları sonucu oluşmuş verilerden oluşuyor. Ancak şimdiye kadar kaç toplu mezar olduğu halen meçhul.

 

2000'li yıllara kadar çatışmada yaşamını yitiren militanlar toplu olarak kırsal alanda veya ilçe-köy gibi yerleşim merkezlerinin mezarlıklarına gömülüyordu. Ayrıca PKK’ye yardım ettiği iddiasıyla öldürülen, gözaltında kaybedilen insanların da bu şekilde toplu mezarlara gömüldüğü düşünülüyor.

 

Bunun dışında karakollar tarafından yaşamını yitiren gerillalar ise genelde karakol yakınındaki arazilere gömülüyordu, aynen Güçlükonak'ta ve Silopi'de geçtiğimiz haftalarda yapılan kazılarla ortaya çıkan toplu mezar gerçeği gibi.

 

Askerlerin gerillaları sağ yakaladıktan sonra öldürüp kürekle alelacele hazırlanan mezarlara gömdükleri fotosu ise ilk kez ortaya çıktı. ANF’ye göre askerler kendi aralarında katuıldıkları infaz ve sonrası gömme işlemlerini artık sosyal paylaşım siteleri üzerinden de paylaşılıyor.

 

Bu fotoğraflar, Şırnak bölgesinde yakalanan 3 militan öldürüldükten sonra toprağa gömülürken çekilmiş.









İHD verilerine göre, kentlerde bulunan toplu mezar sayısı ve mezarlara gömülen insanların sayısı şöyle:

 

Diyarbakır: Toplu mezar sayısı 30, kişi sayısı 298

 

Siirt: Toplu mezar sayısı 36, kişi sayısı 376

 

Bitlis: Toplam mezar sayısı 35, kişi sayısı 485

 

Hakkari: toplam mezar sayısı 33, kişi sayısı 347

 

Bingöl: toplam mezar sayısı 33, kişi sayısı 468

 

Van: toplam mezar sayısı 18, kişi sayısı 257

 

Şırnak: Toplam mezar sayısı 14, kişi sayısı 204

 

Batman: Toplam mezar sayısı 11, kişi sayısı 198

 

Mardin: Toplam mezar sayısı 14, kişi sayısı 98

 

Dersim: Toplam mezar sayısı 5, kişi sayısı 259

 

Elazığ: Toplam mezar sayısı 3, kişi sayısı 55

 

Ağrı: Toplam mezar sayısı 2, kişi sayısı 53

 

Iğdır: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 14

 

Ardahan: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 19

 

Kars: Toplu mezar sayısı 1, kişi sayısı 17

 

Adıyaman: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 17

 

Malatya: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 5

 

Antep: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 10

 

Hatay: Toplam mezar sayısı 1, kişi sayısı 8

 

Urfa: Toplam mezar sayısı 2, kişi sayısı 16