MURAT KUSEYRİ / STOCKHOLM / ANF- 1943 yılında İsveç’in güneyindeki bir kasabada IKEA’yı kurarak cüzdan, çevreve ve kibrit satarak ticaret yaşamına atılan Kamprad’ın IKEA’yı uluslararası alanda lider bir şirket konumuna getirmesinin ardında ucuz iş gücü, çocuk emeği sömürüsü ve ormanların talanı olduğu biliniyordu. Şimdi bunlara mahkumların sömürülmesi de eklendi.

 

İsveç Devlet Televizyonu (Svt) “Görevimiz Araştırma” programında görev yapan ekip Doğu Alman istihbarat teşkilatı Stasi’nin arşivinde IKEA ile ilgili 800 civarında belgeye rastladı. Belgelerde IKEA’nın sattığı mobilya ve lambaların Doğu Almanya’da siyasi mahkumlar tarafından üretildiğini gösteren bilgiler bulunuyor.

 

ESKİ NAZİ “SOSYALİST” DOĞU ALMANYA İLE İŞBİRLİĞİ YAPTI

Eski bir Nazi olduğu bilinen Kamprad 1970’li yılların başında sattığı malları ucuza maledebilmek için Doğu Almanya rejimi ile ilişki kurdu. Mahkumların ürettiği mobilya ve lambaları ucuza satın almaya başladı. Çoğunluğunu siyasilerin oluşturduğu mahkumların fabrikalarda çok güç koşullar altında üç vardiya olarak çalıştıkları belirtiliyor.

 

IKEA’ya üretim yapan fabrikalarda çalıştırılan binlerce mahkumdan biri de 1985 yılında serbest bırakılan Jens Asche. Naumburg cezaevinde yatarken MEWA adlı metal fabrikasında çalıştırımış. Çalışma koşullarının çok kötü olduğunu, kendilerine koruyucu elbise verilmediğini, ödenen günlük ücretle ancak bir paket filtresiz sigara alabildiklerini söylüyor.

 

Tahliye olduktan sonra Batı Almanya’da yaşamını sürdüren Asche, bir gün alışveriş yapmak için gittiği IKEA’da kendilerinin fabrikada ürettikleri metal ayakların masa ve sandalyelere monte edilmiş olduğunu fark etmiş. Gördüğü parçaların kendileri tarafından üretildiğinden emin olduğunu ve bir daha asla IKEA’ya gitmediğini söylüyor.

 

Olayın kamuoyuna yansımasının ardından IKEA yetkilileri 1970-80’li yıllarda Doğu Almanya’daki fabrikalarda düzenli olarak kontrol yaptıklarını ve mahkumların üretimde kullanıldığına dair bir bulguya rastlamadıkları açıkladı. IKEA’nın böyle bir şeyi asla tasvip etmeyeceğini iddia etti . Oysa Stasi’nin arşivlerinde bulunan bir çok belge mahkumların mobilya üretiminde çalıştırdıklarının bilindiğini ve bunun IKEA içinde tartışıldığını gösteriyor.

 

IKEA İDDİALARI ARAŞTIRACAĞINI AÇIKLAMAK ZORUNDA KALDI

IKEA’nın Almanya’da yıllık cirosu 3,6 milyar Avro olan 45 mağazası bulunuyor. Almanya’da oluşabilecek tepkilerin önüne geçebilmek ve olayın daha fazla tartışılmasını engellemek amacıyla iddiaları incelemek için bir komisyon oluşturacağını açıkladı.

 

Ancak, eski siyasi mahkumların durumlarıyla ilgilenen kısa adı UOKG olan kuruluşun soruşturmaya yardımcı olmak ve olayı açığa çıkarmak için birlikte çalışma talebini reddetti. Olayın Alman basınına yansımasının ardından tutum değiştirerek kuruluşun talebine olumsuz cevap vermekten üzüntü duyduklarını söyledi.

 

 

1983 YILINDAN BERİ BİLİNİYORDU

Svt’nin kamuoyunun gündemine getirdiği gerçekler uzun yıllar önce Maocu eğilimli bir yayın organı olan “Folk ı Bildt” dergisi tarafından gündeme getirilmişti. Gazeteci-Yazar Stefan Lindgren 1983 yılında dergide yayımlanan makalesinde IKEA’nın mobilyalarının Doğu Almanya’da siyasi mahkumlar tarafından üretildiğini açıklamıştı. Mahkumların üç vardiya olarak çok kötü koşullarda çalıştırıldıklarını ve mobilyaların başka ülkelerdeki maliyetle kıyaslandığında 5 kat daha ucuza mal edildiğini yazmıştı. Ancak o sıralar burjuva basını olanları görmezden gelmeyi yeğlemişti.

 

IKEA mobilya satışlarında dünyada lider konumunda. 41 ülkedeki mağaza ve işyerlerinde 131 bin kişi aşkın emekçi çalışıyor. Şirketin sahibi Ingvar Kamprad 40 milyar dolarlık servetiyle en zengin iş adamları sıralamasında dünyada dördüncü ve Avrupa’da ilk sırada.