24 Nisan 1915’te İstanbul’daki Ermeni aydınlarının tutuklanarak ve ölüme gönderilmeleriyle başlayan Ermeni Soykırımı sürecinde hayatını kaybedenler, bugün dünyanın farklı ülke ve kentlerinde düzenlenen törenlerle anılıyor. 

Bu yıl ilk kez 24 Nisan’da yapılacağı duyurulan Çanakkale törenlerinin aynı güne denk getirilmesiyle, Türkiye kamuoyunda daha da tartışılır hale gelen 1915, dünyanın farklı ülkelerinde kabul edilen ve Ermeni Soykırımı’nın resmen tanındığı tasarı haberleriyle de gündemde.

Dünyada şu ana kadar 20’yi aşkın ülke, 1915’te yaşananları soykırım olarak tanımladıklarını beyan eden resmi kararlar aldı. İnsanlığa karşı işlenen suçlar ve soykırımlar hakkında araştırma yapan uluslararası akademik çevreler de 1915’te yaşananların soykırım olduğunu kabul ediyor.




AP VE AKPM’DEN YÜZÜNCÜ YILDA YENİDEN ÇAĞRIDA BULUNDU

Avrupa Parlamentosu (AP) ve Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) gibi uluslararası resmi makamlar da çeşitli tarihlerde aldıkları kararlarla Ermeni Soykırımı’nı resmen tanıdı.

AP, 1915 hakkında 1987 ve 2005 tarihlerinde aldığı dört farklı kararda, Ermeni Soykırımı’nı resmen tanıyarak, taraflar arasında uzlaşı sağlanabilmesi için Ermeni Diasporası temsilcileriyle görüşmeler yapılması konusunda Türkiye’ye çağrıda bulundu.

Süreçte, Türkiye ile Ermeni temsilciler arasında ‘gizli’ ve ağır aksak yapılan görüşmelerden yapıcı bir sonuç alınamadı. AP, 15 Nisan 2015’te kabul ettiği kararda Ermeni Soykırımı’nı tanıdığını bir kez daha teyit ederek, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ile Türkiye’ye Ermeni Soykırımı’nı resmen tanıma çağrısında bulundu.

Kararda ayrıca, Türkiye ve Ermenistan arasında imzalanan protokollerin önkoşulsuz olarak onaylanıp uygulanması tavsiye edildi. Türkiye ve Ermeni halklarının ilişkilerinin geliştirilmesine yönelik sivil toplum inisiyatiflerine destek verilmesi istendi.


AB sınırları dahilinde yaşayan 450 milyon kişiyi temsil eden, 736 parlamenterin görev yaptığı AP’nin bu kararının ardından, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM) 23 Nisan 2015’te benzer bir tasarıyı kabul ederek yüzüncü yılında Ermeni Soykırımı’nı resmen tanıdığını bir kez daha teyit etti.

40 ülkeden 171 parlamenterin yer aldığı AKPM’nin dünkü oturumunda kabul edilen tasarıda, Holokost’a (Yahudi Soykırımı) atıfta bulunularak, soykırımların ve insanlığa karşı işlenen suçların önlenmesi bağlamında Ermeni Soykırımı’nın resmen tanınması ve 1915’te yaşananların kınanması gerektiği vurgulandı.



AVUSTURYA YÜZÜNCÜ YILDA DAHİL OLDU

Aralarında Arjantin, Uruguay, Belçika, Bolivya, Çek Cumhuriyeti, Kanada, Şili, Kıbrıs, Fransa, Almanya, Yunanistan, Litvanya, Lübnan, Hollanda, Polonya, Rusya, Slovakya, İsveç, İsviçre, İtalya, Vatikan, Venezuela’nın da bulunduğu 20’yi aşkın ülke, Ermeni Soykırımı’nı resmen tanıyor. Bu ülkelere bu yıl Avusturya da eklendi. Avusturya Parlamentosu, 22 Nisan 2015’te kabul ettiği tasarıyla Ermeni Soykırımı’nı resmen tanırken, Türkiye Dışişleri Bakanlığı, karar tepki göstererek, Türkiye’nin Viyana büyükelçisinin Ankara’ya geri çağrıldığını açıkladı.


YEREL YÖNETİMLERDEN SOYKIRIM KARARI

Bu ülkelerin yanı sıra, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki (ABD) 50 eyaletten 43’ü Ermeni Soykırımı’nı resmen tanıyor. Güney Dakota Eyalet Meclisi, 26 Şubat 2015’te kabul ettiği tasarıyla, ABD’de Ermeni Soykırımı'nı resmen tanıyan 43’üncü eyalet oldu.

Soykırımı tanıyan yerel yönetim ve meclisler arasında, Britanya’yı oluşturan ülkelerden İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda’nın yerel meclisleri bulunuyor. Avustralya’nın Yeni Güney Galler ve Güney Avustralya, Brezilya’nın ise Sao Paulo ve Ceara eyalet meclisleri de Ermeni Soykırımı’nı resmen tanıyan yerel yönetimler arasında. Soykırımı tanıyan yerel yönetimlere 14 Nisan 2015’te kabul ettiği tasarı ile Korsika Parlamentosu da dahil oldu.



İSPANYA’DA YEDİ YEREL YÖNETİM SOYKIRIMI RESMEN TANIYOR

İspanya’daki Navarra Eyalet Meclisi, Bask ve Katalan meclisleri ile Balear Adaları Meclisi’nin 1915 Ermeni Soykırımı’nı resmen tanımasının ardından, İspanya’da da bu yıl peş peşe Ermeni Soykırımı’nı resmen tanıyan kararlar kabul edildi. Valencia bölgesindeki Burjassot Kent Meclisi Ocak 2015’te, Betera Kent Meclisi Mart 2015’te ve son olarak 17 Nisan’da San Sebastian Kent Meclisi’nin de Ermeni Soykırımı’nı resmen tanımasıyla, İspanya’da 1915’te yaşananları resmen soykırım olarak kabul eden resmi makam sayısı yediye yükseldi.


PAPA SOYKIRIM DEDİ VATİKAN İLE DİPLOMATİK KRİZ BAŞLADI

Katolik Kilisesi’nin ruhani önderi Papa Francis’in 12 Nisan 2015’te Vatikan’daki St. Peter Katedrali’nde düzenlediği ve Ermeni Soykırımı’nda hayatını kaybedenlerin anıldığı törende yaptığı açıklamada, “20’inci yüzyılın ilk soykırımı Ermenilere yapıldı” dedi. 

Dışişleri Bakanlığı yazılı bir açıklama yayımlayarak Papa’nın beyanı hakkında “Kabul edilemez” mesajı verirken ve Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Ankara’ya geri çağrıldı.

Vatikan daha sonra, Çanakkale törenlerine davet edilen Papalık Adalet ve Barış Konseyi Başkanı Kardinal Peter Kodwo Appiah Turkson’un törenlere katılmayacağını açıkladı. Törene Vatikan’dan katılım olmamasına gerekçe olarak ise “Kardinal’in rahatsızlandığı” söylendi.

ÜLKE LİDERLERİ GERÇEĞİ GİZLEMİYOR

İsrail Parlamentosu Knesset, Ermeni Soykırımı’nı tanıyan karara henüz imza atmamış olsa da, İsrail Cumhurbaşkanı Reuven Rivlin’in 1915’te yaşananları soykırım olarak nitelendirdiği beyanının önceki gün uluslararası basına yansımasıyla, bu ülkenin en üst düzeyde Ermeni Soykırımı’nı tanıdığı yorumlarına neden oldu. Rivlin açıklamasında Papa Francis’in beyanını desteklediğini ifade etti.

İsrail Cumhurbaşkanı Rivlin’in ardından, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de, Ermeni halkına yönelik olarak yaptığı açıklamada, 1915’te yaşananlara atıfta bulunarak “Soykırımın haklı gerekçesi olamaz” dedi.

Almanya Parlamentosu Bundestag’ta oylanması beklenen yeni 1915 tasarısının kabul edilmesinden önce, başkent Berlin’deki ana katedralde 1915’te hayatını kaybedenler için düzenlenen anma töreninde konuşan Almanya Cumhurbaşkanı Joachim Gauck, Ermenilerin 1915’te maruz kaldığı uygulamaların 20. yüzyılda yaşanan etnik temizlik, katliam, tehcir ve soykırım örneği teşkil ettiğini söyledi.

Soykırımı resmen tanıyan ülkeler arasında yer almamakla birlikte, İran eski cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad da Eylül 2004’te Ermenistan’ın başkenti Yerevan’a gerçekleştirdiği resmi ziyarette Ermeni Soykırım Anıtı’na giderek 1915’te hayatını kaybedenlerin anısına çelenk bırakmıştı.


SOYKIRIMI İNKÂR YASASI YAYGINLAŞIYOR

1975 yılında aldığı kararla Ermeni halkının 1915’teki süreçte sistematik ve planlı bir şekilde imha edilmesi ve etnik temizliğe tabi tutulmasını soykırım olarak tanıyan Kıbrıs, Ermeni Soykırımı’nın inkâr edilmesini de suç sayan yasa tasarısını 2 Nisan 2015’te parlamentoda onayladı.

İsviçre, Slovakya ve Yunanistan’ın ardından Kıbrıs’ta kabul edilen yasa ile, 1915 Ermeni Soykırımı’nın inkâr edilmesini cezai yaptırıma tabi tutan Avrupalı ülke sayısı dörde yükseldi.

TÜRKİYE BASINI TANINMA HABERLERİNİ GÖRMÜYOR

Ermeni Soykırımı’nı resmen tanıyan ve aynı zamanda Türkiye’ye çağrıda bulunulan yasa tasarılarına ilişkin haberlere, Türkiye medyasında genel olarak yer verilmiyor olsa da, aralarında ABD’den The New York Times, Associated Press ve Los Angeles Times; İngiltere’den The Times ve Independent, Guardian, Rusya’dan ise Izvestia’nın bulunduğu pek çok yabancı basın kuruluşu da 1915’le ilgili haberlerinde soykırım ifadesini kullanıyor.


“KARARLARIN BAĞLAYICILIĞI YOK” DENİLSE DE…

Hükümet yetkilileri, parlamentolar, yerel yönetimler, hatta AP ve AKPM’de kabul edilerek yasalaşan tasarıların hukuken bir bağlayıcılığı bulunmadığını savunsa da, Dışişleri Bakanlığı, Ermeni Soykırımı’nı 2015 yılında resmen tanıyan ülkelere karşı geleneksel tavrını bu yıl da sürdürdü.

1915’te yaşananların soykırım olmadığı tezini savunan Ankara’nın resmi inkâr politikasının uluslararası kamuoyunda inandırıcılığını yitirdiğini dikkate alan Dışişleri Bakanlığı, farklı ülkelerdeki büyükelçilikleri vasıtasıyla meclis ve kongrelerde tasarıların kabul edilmesini önlemek için yoğun mesai harcadı.

Bakanlığın, kimi zaman akamete uğrayan bu diplomatik baskı uygulaması, son olarak Vatikan ve Avusturya örneklerinde olduğu gibi Türkiye büyükelçilerinin Ankara’ya geri çağrılmasıyla sonuçlanabiliyor. (Demokrat Haber)