Anayasa Mahkemesi, Başbakanlık Teftiş Kuruluna "işçi sendikaları" üzerinde inceleme, araştırma, soruşturma ve teftiş yapmak ve yaptırmak yetkisi veren yasa hükmünü Anayasa'ya aykırı bularak, iptal etti.

Başbakanlık, bir işçi sendikasındaki yolsuzluk iddiaları üzerine, Başbakanlık müfettişlerinin koordinatörlüğünde bir heyetin inceleme, gerekirse soruşturma, sendikanın beş yıllık iş ve işlemlerinin teftiş edilmesine olur verdi. İşçi sendikası da Ankara 9. İdare Mahkemesi'nde Başbakanlığın "olur" işleminin iptali istemiyle dava açtı ve Başbakanlık işlemine dayanak gösterilen "18 Mayıs 1987 günlü, 281 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 12. maddesiyle değiştirilen 20. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendinde yer alan "her seviyedeki işçi... teşekküllerinde..." ibarelerinin Anayasa'ya aykırı olduğu iddiasıyla bu ibarelerin iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurulmasını talep etti. Ankara 9. İdare Mahkemesi, söz konusu ibarelerin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurdu. Ankara 9. İdare Mahkemesi'nin başvuru dilekçesinde, 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun "Teftiş Kurulu Başkanlığı" başlıklı 20. maddesinin 2. fıkrasında "Vakıflarda, derneklerde, kooperatiflerde, her seviyedeki işçi ve işveren teşekküllerinde teftiş, denetim veya bu maksatla kurulmuş olan birimlerin görev, yetki ve sorumluluklarını haiz olmak, gerektiğinde her türlü inceleme, araştırma, soruşturma ve teftişi yapmak veya yaptırmak" hükmünün yer aldığı belirtildi.

-TEFTİŞ, ANAYASAYA AYKIRI-

Anayasal ve yasal düzeyde değişiklikleri içeren gelişmeler ışığında devletin genel anlamda sendikalar üzerindeki denetimi, sendikaların kendi organlarınca gerçekleştirilen bir iç denetime bıraktığı ifade edilen başvuruda, "İLO Sözleşmelerine uymak amacıyla yapılan anayasal ve yasal değişiklik ve düzenlemelerle sendikalar üzerindeki idarenin özellikle periyodik denetim ve bu denetin yetkisinden kaynaklanan idari müeyyideler uygulamak yetkisi ortadan kaldırılmıştır." denildi.

Başbakanlık Teftiş Kuruluna sendikalarla ilgili denetim yapma olanağı veren ve iptali istenen yasa hükmünün, "devletin Anayasal düzeyde sona erdirilen sendikalar üzerindeki denetim yetkisini devam ettirdiğinden" Anayasa'nın 6. maddesine aykırı olduğu ileri sürülerek, bu hükmün iptali ve yürürlüğünün durdurulması talep edildi.

Ankara 9. İdare Mahkemesi'nin başvurusunu esastan inceleyen Anayasa Mahkemesi, idare mahkemesindeki davanın işçi sendikasıyla ilgili olduğuna işaret ederek, incelemenin öncelikle "işçi" sendikalarıyla sınırlı olarak yapılmasına oy birliğiyle karar verdi.

Yüksek Mahkeme'nin kararında, iptali istenen 3056 sayılı yasanın itiraz konusu ibareyi içeren 20. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) numaralı alt bendinde, "Başbakanlık Teftiş Kurulu'na vakıflar, dernekler ve kooperatiflerin yanı sıra her seviyedeki işçi ve işveren teşekküllerinde teftiş, denetim veya bu maksatla kurulmuş olan birimlerin görev, yetki ve sorumluluklarını haiz olarak gerektiğinde her türlü inceleme, araştırma, soruşturma ve teftişi yapmak veya yaptırmak yetkisi verildiği" belirtildi.

Sendikal faaliyetlerle ilgili bazı sınırlamalara yer veren Anayasa'nın 52. maddesinin sendikal hakların Türkiye'deki gelişimi sürecinde, ILO'nun sendika özgürlüğüne ve örgütlenme hakkının korunmasına ilişkin 87'Nolu sözleşmesi hükümleri dikkate alınarak yürürlükten kaldırıldığı anımsatılan kararda, 52. maddenin yürürlükten kaldırılması ile sendikal faaliyetlere yönelik diğer bir sınırlama olan "devletin sendikal faaliyetler üzerinde idari ve mali denetim yetkisi"nin de kaldırıldığı ifade edildi.

Anayasa Mahkemesi kararında, Anayasa'nın 108. maddesinde yapılan değişiklikle devletin sendikalar üzerinde idari ve mali denetim yetkisinin dayanağının ortadan kaldırıldığına işaret edilerek, "Bu nedenle Başbakanlık Teftiş Kuruluna işçi sendikaları üzerinde inceleme, araştırma, soruşturma ve teftişi yapmak ve yaptırmak yetkisi veren itiraz konusu kural Anayasa'ya aykırıdır" denildi. (Sondakika.com)