12 Nisan 1961’de insanlı uzay yolculuğu hayal ürünü kurgu kitaplarının sayfalarından çıktı ve gerçeğe dönüştü.

Bu ilk uzay uçuşu Sovyetler Birliği için bir zafer, ABD içinse politik ve diplomatik bir kayıptı ama Gagarin, başarısı zamanının politikasının üstüne çıkan bir tarih yapıcıydı.

Moskova’nın dışındaki Klushino köyünde doğan Gagarin’in, babası bir marangoz, annesi ise sütçüydü. Ailesi, diğer birçokları gibi, II. Dünya Savaşında Nazilerin zulmüne maruz kalmıştı. Alman işgali sırasında, Gagarinler evlerinden atıldı ve küçük çamurdan bir kulübede yaşamak zorunda kaldılar. Yuri’nin erkek kardeşi Valentin ve kız kardeşi Zoya Polonya’daki çalışma kamplarına götürüldü.

Geleceğin kozmonotu 13 yaşına geldiğinde ailesi Gzhatsk şehrine taşındı.

Arkadaşları ve ailesi onu neşeli, yaramaz ama aynı zamanda derslerine önem veren bir çocuk olarak hatırlıyor. Yelena Kozlova, geleceğin kozmonotu Gagarin, şehirde okurken ona botaniği öğretti. Şimdi 91 yaşında ve Yuri’nin en sevdiği derslerin matematik ve fizik olduğunu söylüyor. “Kimse gülüşüne karşı koyamazdı! Ve tabii ki kızlar da onu çok severdi” diyor.

Başlangıçta Gagarin, meslek okulundan dökümcü olarak mezun oldu. Ama daha sonra çalışmalarını devam ettirmeye karar verdi ve Saratov Teknik Koleji’ne kayıt oldu. Gagarin burada okurken yerel “havacılık kulübü”nde uçmayı öğrendi.

Kuzeni Tamara Filatova, “Saratov Teknik Koleji’nde öğrenciyken çok parası yoktu ve fazladan para kazanabilmek için Volga Nehrinde yarı zamanlı dok işçisi olarak çalışması gerekiyordu. Kazandığı parayı ailesine hediye almak için harcardı” diyor.

Yuri Gagarin 1955’te Orenburg Pilot Okulu’na kayıt oldu ve mezuniyetinden sonra Sovyet Hava Kuvvetlerine teğmen olarak katıldı. Burada Orenburg Tıp Okulu’ndan mezun olan eşi Valentina’yla tanıştı. Bir süre sona evlendiler ve Gagarin savaş uçağı pilotu olarak görevine başladı.

Gagarin, 1960’da -diğer 19 kişiyle birlikte- Sovyet uzay programına katılmak için aday olarak seçildi.

1958-1975 arası BBC’nin havacılık muhabiri Reg Turnill “Gagarin çok zeki bir genç adamdı. Diğer kozmonotlardan bir gömlek üstündü. Çok hızlı öğreniyordu ve o kadar iyi bir kişiliğe sahipti ki üstleri arasında da çok seviliyordu” diyor.

19 kişilik havuz iki kişiye kadar düşürüldü: Gagarin ve test pilotu arkadaşı Gherman Titov.

Bazıları Gagarin’in göreceli olarak mütevazı geçmişinin Titov’a üstün gelmesini sağladığını düşünüyor. 12 Nisan 1961’de 27 yaşındaki Gagarin, Tyuratam Füze Üssündeki (Şimdi Baykonur Uzay Üssü) 30 metre yüksekliğindeki bir roketle fırlatıldı.

 ‘İşte Gidiyoruz’

Hikâye roket Dünya’dan fırlatılmasını takiben Gagarin’in “poyekhali” (işte gidiyoruz) demesiyle devam ediyor. Birçokları için bu, on yıllardır uzayın keşfi için sabırsızlıkla bekleyenlerin dile gelmesiydi. 108 dakikalık tarihi yörünge uçuşu boyunca Gagarin, yiyecek ihtiyacını tüplerden giderdi ve görevin kontrolünü yüksek frekanslı radyo ve telgraf anahtarıyla sağladı.

Görev neredeyse faciayla sonuçlanıyordu. Geri dönüş esnasında uzay aracının iniş kapsülünü hizmet kapsülüne bağlayan kablolar ayrılmadı. Bu Dünya’nın atmosferine giriş sırasında şiddetli sarsıntılara yol açtı. Gagarin kapsülün yer çarpmasından önce atlayarak paraşütle Volga Nehri yakınlarına inmeyi başardı.

Uçuştan sonra Sovyetler yabancı gazetecileri Moskova’daki basın toplantısına davet ettiler. Gagarin’e SSCB liderli Nikita Kruşçev tarafından Sovyetler Birliği Kahramanı Nişanı verildi.

Bu geceyi takiben Gagarin uluslararası bir üne kavuştu. Dünyayı dolaştı, resimlerini imzaladı, dünya liderleriyle görüştü ve İtalyan film yıldızı Gina Lollobrigida’yı öptü.

Gagarin 1967 yılında iki Sovyet uzay aracını yörüngede birbirine bağlayacak Soyuz 1 görevinde pilot Vladimir Komarov’un yedeği oldu. Dönüş yolunda Komarov’un paraşütü açılmadı ve uzay aracının yere çakılması sonucu hayatını kaybetti.

28 Mart 1968’de Gagarin, rutin bir eğitim uçuşu sırasında öldü. 34 yaşındaydı. Kullandığı MiG-15UTI dalış yaparak Moskova’nın kuzeydoğusundaki Kirzach kenti yakınlarındaki ormana çakıldı.

Gagarin’in 1961’deki tarihi uçuşundan sonra 500’den fazla insan uzaya uçtu. Hepsi de 50 yıl kadar önce bilinmeze doğru adım Klushino’lu bu genç adamın ayak izlerini takip etti.

Gagarin’in Tarihi Uçuşu

  • Gagarin, Kazakistan’daki Tyuratam Füze Üssü’nden yerel saatle 09.07’de uzaya fırlatıldı.
  • Dünyanın etrafındaki dönüşünü 108 dakikada tamamlayarak uzaydaki ilk insan unvanını aldı.
  • Gagarin uzay kapsülündeki zorlu koşullara gayet iyi uyum sağladı.
  • Uzay aracı yerden kontrol ediliyordu ama acil durumlarda Gagarin kontrolü alabilecekti.
  • Geri dönüş esnasında, iniş kapsülünü hizmet kapsülünden ayıran kablolar çalışmadı.
  • Dünyaya dönüşte araç büyük sarsıntı geçirdi ama nihayet kapsüller ayrıldı.
  • 7 km yükseklikte Gagarin kendini fırlatarak paraşütle Engels yakınlarına güvenli bir iniş gerçekleştirdi.

BBC Haber, Bilim muhabirleri, Paul Rincon ve Katia Moskvitch

Çev: T. Özgür Yıldız / Demokrat Haber