Adına “Ermeni tehciri” dediler. Resmi söylemde adı böyleydi. Sonra “sözde Ermeni soykırımı” oldu. Ermeniler için bunun adı “Ermeni soykırımı”ydı.

Doğrusu neydi? 1915’de Ermenilere ne oldu?

1915’de neler oldu?

Doğrusunu yaşayan bilirdi. Pek söylemeseler de önce o kara günlerde sağ kalabilmiş, siyahlar giyinen büyük annelerimizden öğrendik ne olduğunu.

Anne, babalarımızın isim ve din bölümlerinin “tashih”li olduğunu ve bu sayede, dayatılmış kimlikle hayatta kalabildiklerini öğrendik. Kimimiz bir Müslüman’ın sahiplendiği, koruduğu kimimiz tehcir yollarında sağ kurtulabilen, kimimiz tesadüfen hayatta kalanların çocukları, torunları olduğumuzu öğrendik.

Doğduğumuz, çocukluğumuzun geçtiği yerlerdeki yıkık kiliseleri, camiye dönüştürülen, sinema, depo, işyeri… olarak kullanılan kiliseleri gördüğümüzde onları yapanlara, kullananlara ne olduğunu öğrendik.

Okuduğumuz devlet okulunun eski Ermeni Okulu olduğunu, görkemli, resmi binaların, güzel evlerin, mahallelerin Ermenilerden kalma olduğunu, yaşadığımız yöredeki birçok ismin Ermenice olduğunu öğrendik. Yazılı tarihten bu yana varlığı bilinen bir halkın, binlerce okul ve kiliselerinin, bir milyondan fazla mülk ve servetlerinin el değiştirdiğini öğrendik.

Tekirdağ’dan Urfa’ya, Antalya’dan, Samsun’a, Konya’dan Trabzon’a 12-13 milyon nüfuslu coğrafyada; bir buçuk iki milyon Ermeni’nin (sonra da Rumların ve Yahudilerin) topraklarından kopartıldığını öğrendik. Aynı takvimde, aynı nedenlerle, aynı şekilde şiddetin, açlığın, hastalığın, tecavüzün, zulmün, ölümün harmanlanarak Osmanlının etnik/dinsel haritasının değiştirildiğini, Doğudaki asi Ermenilerin göç ettirildiği söyleminin ayıplı bir yalan olduğunu öğrendik.

Kısaca dinledik, gördük, okuduk; 1915’in, Osmanlı topraklarını Müslüman olmayan kadim halklarından arındırıp, (Bakanın bile söylediği gibi) ulus-devlet inşasına başlanması olduğunu, “Tehcir” dediklerinin resmi söylem olduğunu, “sözde soykırım” dediklerinin “Ermeni soykırımı” olduğunu öğrendik.

BİN YILLIK BİRLİKTELİĞİ SONLANDIRAN SEBEP NEYDİ?

Osmanlının küçülmesiyle kaybedilen toprakların Müslüman ahalisi için geride kalan Osmanlı toprağı “Anavatandır.” Anavatanda çok uluslu, çok dinli, çok kültürlü bir devlet yerine tek dinli, tek kültürlü yeni bir ulus- devlet modeli benimsenir. 1912’de Balkan Savaşı yenilgisi ve göçleriyle bu hız kazanır.

Bu modelde Müslüman olmayan kimliklerin yeri yoktur. Amaca ulaşmak için uygun ortamın oluşturulması gerekiyordu. Bu da sağlanır.(örneklerini görüp, bildiğimiz bir şeydi bu.) İttihat milliyetçiliği karşı milliyetçiliği besler. İstenen olur, Doğudaki asi Ermeniler denilerek tüm bölgelerdeki Ermenilerin yok edilmesi için start verilir. Balkan Savaşı’ndan sonra 1915 ve sonrası süreci başlar.

1915’DE 5-6 AYLIK SÜREDE, BİR TOPLUM NASIL YOK EDİLDİ?

Mehmed Tal’at posta-telgraf memurluğu ve müdürlüğünden sonra Tal’at Paşa ve Nazır Tal’at olduktan sonra Şubat 1915’de tekrar telgrafın başına geçer.

Bu defa görevi önemli ve gizlidir. İttihatçılar “Doğudaki asi Ermeniler” dedikleri grupları bir süredir İç Anadolu’ya sevk ediyordu. Şimdi, Osmanlının tüm vilayet ve mutasarrıflıklarındaki Ermenilerin sevki kararlaştırılmıştı. Sevkiyatın yönü, Teşkilatı Mahsusa önderliğinde Suriye çölleriydi.

Tal’at Paşa’nın en büyük güvencesi eski mesleğiydi. Telgrafın başına tekrar geçer. Görevi, mors alfabesini şifreli emirlere dönüştürmektir. Görevini sistemli ve hatasız uygulamalıydı.

24 Nisan 1915 tarihiyle simgelenen bu süreci, “Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Osmanlı Belgelerinde Ermeniler 1915-1920” isimli kitaptaki, altlarında “Nazır Tal’at” imzalı şifreli telgraflardan izleyelim.

Önce, tüm Anadolu’yu ve Trakya’yı içeren sevk yerleri, köylere varana dek Ermenilerin sayıları tespit edilir. Sevk emirleri ve kafilelerin güzergahları, nasıl gidecekleri, toplama merkezleri, kız ve erkek çocukların, genç kız ve kadınların ne yapılacağı, ihtida edenlerin (dönmelerin) durumu, Ermenilerden boşalan yerlere kimlerin yerleştirileceği şifreli telgraflarla yerel yöneticilere emredilir. Yerel yönetimlerden merkeze gereğinin yapıldığına dair yine şifreli cevap telgrafları, geride kalan mülklerin, eşyaların ne olacağı, sevk kararını uygulamayan yerel yöneticilerin Divan-ı Harb’de yargılanacaklarını vs. tüm bunları ve diğer emirleri, cevapları şifreli telgraflardan öğreniyoruz.

Tehcirin ayak sesleri 1915’in Şubat ayından itibaren işitilmeye başlar. Resmi görevdeki Ermenilerin görevlerine son verilmiş, askerdeki (1891-1892-1893 doğumlu) Ermeniler ve seferberlik nedeniyle sonradan askere davet edilenler silahsızlandırılmış; yol, köprü yapımında, yük taşımacılığında kullanılmış ve bu askerlerden bir daha haber alınamamıştır.

24 NİSAN 1915’DE NE OLDU?

Toplu sürgünlerden önce toplum başsız kalmalıdır. Ermenilerin ileri gelenleri, toplum önderleri, aydınları, vekilleri, vakıf başkanları, kısaca toplumun elitleri ve kimi yerde 15 yaşın üzerindeki erkekler tutuklanır. İç Anadolu’ya, Ankara’ya, Konya’ya ön sürgünler başlar. Onlardan da bir daha haber alınmaz.

Tepkiler ölçülmüş ve 24 Nisan gecesi İstanbul’da da tutuklamalar başlamıştır. İlk önce 180 kişi tutuklanmış, o gece 235’e, sonra bu sayı 2345 kişiye ulaşmış ve davam etmiştir. İçlerinde altı ayan meclisi üyesi ile on iki milletvekilinden (ikisi hariç) onunun da bulunduğu ilk tutuklananlar 24 Nisan Cumartesi gecesinden itibaren Sirkeci Demirkapı’da askeri kışlada ve Kadıköy’de eski hal binasında toplanır. (1941 Nisanında askerlik adı altında -nafıa- amele taburları için toplanan 25’den 45 yaşa kadar, baba oğul, 12 bin kadar gayrimüslim asker ve 1942’de Varlık Vergisi’nin Aşkale, Sivrihisar sürgünleri de orada toplanmışlardı.) Ertesi gün hava karardıktan sonra Haydarpaşa’ya sevk edilirler.

Sonrasını aşağıdaki şifreli ve gizli telgraftan takip edelim.

Bab-ı Ali

Dahiliye Nezareti

Ankara Vilayeti’ne

Husisi: 3063-8 Şifre Müstecel ve mahrem (acele ve gizli)

Bu akşam zevali (bitimi) onu yirmi üç geçe Haydarpaşa’dan hareket edecek yetmiş sekiz numrolu trene irkab olunacak (binecek) ve öbür gün saat sekizde Ankara’ya vasıl olacak (ulaşacak) trenle (…) yetmiş beş kişilik kuvvet refakatinde oraya 180 Ermeni komitecileri rüesası (ileri gelenleri) ve burada ikametlerindemahsur görülen Ermeniler sevk olunacaktır.

Bunlardan altmış-yetmiş kadar eşhası (kişiyi) dünkü şifre ile yazıldığı veçhile (gibi) Ayaş askeri deposunda taht-ı tevkifte (tutuklu) kalacaklar ve yüz kadarı da beray-ı ikamet (ikamet için) Ankara tarikiyle (yoluyla) Kengiri’ye (Çankırı’ya) sevk edilecektir.

Ayaş’a sevk edileceklerin Sincanköy istasyonunda ihzar (hazır) olunacak kuvvetle doğruca mezkur (bahsi geçen) istasyonda tefrik olunarak (ayrılarak) Ayaş’a gönderilmesi veyahud cümlesinin Ankara’ya celp ettirilecek (getirilerek) oradan iki postaya ayrılmak suretiyle Ayaş ve Kengiri’ye sevkleri muhafaza ve suhulet cihetinde takdirinize mevdudur (korunarak uygun koşullarda emanet olarak bırakılması)

12 Nisan 1331 (25 Nisan 1915) Nazır Tal’at

Ayaş’a gönderilenler gittikleri gün öldürülürler. Tepki üzerine Çankırı’ya gönderilenlerden (Kütahyalı ünlü besteci, müzikolog, koro şefi ve rahip) Gomidas ve Karagözyan (7 Mayıs günü NazırTal’at imzalı şifreli telgrafla) geri gönderilirler. 10 Mayıs tarihli telgrafla da Ayaş’a ve Çankırı’ya gönderilen ve mezar taşları bile olmayanların kimlik bilgileri istenir.

20 Mayıs 1915 gecesinde ise yarım kalan görev tamamlanır. (31 Mart Olayında Talat Paşa’yı saklamış olan Osmanlı Meclisi’nin önde gelen ismi, insan hakları savunucusu, gazeteci, hukukçu, Osmanlı Anayasasını yapanlardan) Kirkor Zohrap tutuklamaların durdurulması için Talat Paşanın yanındadır. Beraber yemek yerler, gece geç vakte kadar kalır, tavla oynarlar. Öpüşerek ayrılırlar. Tal’at, Zohrab’ın tutuklama emrini daha önceden imzalamıştır. O gece tutuklanır. Ertesi gün (Meclisin önde gelen diğer isimi, Erzurum Milletvekili Vartkes Serengülyan’nla) Haydarpaşa’dan ölüm yolculuğu başlar. Urfa, Diyarbakır yolunda Şeytan Deresi denen yerde Teşkilat-ı Mahsusa’ya bağlı çete reisi Çerkez Ahmet tarafından 19 Temmuz 1915’de başları kesilip öldürülürler. Onlar Ayaş, Çankırı yolcusu değillerdi. Bir adım geri atmak vardır ama amaçtan dönmek yoktur.

Ön tutuklama ve öldürülmelerden sonra başsız, öndersiz kalan, yaşlı erkeklerden, kadın ve çocuklardan oluşan toplumun ‘sevki’ artık kolaydır. Erzurum’dan başlamış olan toplu sevkiyatlar Nazır Tal’at imzalı şifreli telgraflarla bir program dahilinde hızla yayılır.

Adana(Kozan) Ankara, Amasya(Merzifon), Aydın, Antakya, Adapazarı, Bolu, Gemlik, Bilecik, Bitlis, Bursa, Canik (Sinop), Çanakkale, Çankırı. Çorum, Diyarbakır, Edirne, Eskişehir(Sivrihisar) Erzurum(Erzincan), İzmit, Ordu, Kastamonu, Kayseri, Afyon Karahisar, Konya, Kütahya, Elazğ (Malatya, Arapkir), Maraş, Niğde, Samsun, Sivas (Tokat), Yozgat, Trabzon, Tekirdağ, Urfa, Van,

Halep, Rakka, Zor, Kerek, Havran, Musul…

İnsanın insana yaptığı tarihim en büyük zulmüne tanık olur.

Bu uygulamaların bir yasal dayanağı, gerekçesi olmalıydı.

27 Mayıs 1915’de konuya ilişkin geçici bir kanun çıkartılır. 15 Eylül 1915’de Meclis-i Mebusan’ın onayından sonra kalıcı yasa haline dönüşür.

30 Mayıs 1915’de Meclis-i Vukela (Bakanlar Kurulu) aynı içerikteki gündemini görüşüp, karara bağlar. Uzun uzadıya, bildiğimiz gerekçelerin sıralandığı karar metni günümüz Türkçesiyle özet olarak aşağıdaki gibidir.

Meclis-i Vukela Müzakeratına Mahsus Zabıtmaname

(Bakanlar kurulu karar metni)

Hulasa-ı Meali

Sıra numrosu 198/163

(…) Düşmanla işbirliği yapmak, masum halkı katletmek ve isyan çıkartmak gibi zararlı faaliyetlerde bulunan Ermenilerin Musul, Der-Zor, Halep ve Suriye’nin Güneyine sevkleri için, Dahiliye Nezareti’nin (Bakanlığının) (…) teklifi oy birliğiyle kabul edilir.

Ve aşağıdaki tarih ve sıra numarasıyla tutanağa geçirilir.

17 Mayıs 1333 (30 Mayıs 1915),

Meclis-i Vukela Mazbatası

Sonuç

Meclis Kararının ne anlama geldiği uygulamadan altı, yedi ay sonra net olarak anlaşılır. Bu sürede, bu toprakların kadim bir toplumu Ermeni oldukları için göz göre göre yok oldu. Bunun adı sözlük tanımıyla “soykırım”dır. Türk Dil Kurumu Büyük Sözlük’de “soykırım” sözcüğü “Bir insan topluluğunu ulusal, dinsel vb. sebeplerle yok etme” şeklinde tanımlıyor.

Bugün, Müslüman ve Türk olmayanlar İstanbul’da toplanır. Babalarımızın ve bizlerin tanık olduğu azınlık karşıtı politikalar sonucunda genel nüfus içerisindeki oranları binde bir olur. Sonuçta amaca ulaşılmıştır, Anadolu ve Trakya’nın etnik/dinsel haritası değişmiştir.

NOT:

O dönemki şifreli telgrafların bir kısmı günümüz Türkçesiyle kısaltılmış olarak aşağıdadır:

Konya'ya Ermeni Sevkinin Durdurulması Bundan Sonra Halep, Zor ve Urfa Cihetlerine Sevkleri

24 Nisan 1915 Şifre Nr.52/51

Zeytun ve Maraş civarından şimdiye kadar Konya'ya gönderilenlerden başka Ermeni sevk edilmemesi, bundan sonra gönderileceklerin Halep, Zor ve Urfa'ya sevkedilmelerine dair Dahiliye Nezâreti'nden Dördüncü Ordu Kumandanlığı'na şifre telgraf.


Haydarpaşa'dan Trenle Gönderilen Ermenilerin Ayaş ve Çankırı'ya Sevkleri

25 Nisan 1915

Haydarpaşa'dan trenle gönderilen yüz seksen Ermeniden bir kısmının Ayaş'ta tutuklu olarak kalmaları, yüz kadarının da Çankırı'ya sevkedilmeleri ve muhafazaları hususunda Dahiliye Nezâreti'nden Ankara Vilâyeti'ne şifre telgraf

 

Ayaş ve Çankırı'da Bulunan Ermenilerin Künye ve Sanatlarını Gösterir Defterlerin Tanzimi

10 Mayıs 1915 Şifre Nr.52/282

Ayaş'ta tutuklu bulunan ve Çankırı'ya sürülen Ermenilerin isimlerini, künye ve sanatlarını İstanbul'daki ikamet yerlerini ve doğum yerlerini gösterir defterin düzenlenerek gönderilmesi hususunda Dahiliye Nezâreti'nden Ankara ve Kastamonu vilâyetlerine şifre telgraf.

 

Haçin, Dörtyol v.s.'den Çıkarılan Ermenilerin Sayısı ve Gönderildikleri Yerler

12 Mayıs 1915 Şifre Nr. 52/297

Haçin, Dörtyol, v.s.'den şimdiye kadar çıkarılan Ermenilerin miktarına ve nereleresevkedildiklerine dair Dahiliye Nezâreti'nden Adana Vilâyeti'ne şifre telgraf

 

Ermeni Köyleri Boşalttırıldıkça Mevcut Durum Hakkında Bilgi Verilmesi

25 Mayıs 1915 Şifre Nr. 53/85

Ermeni köyleri boşalttırıldıkça bunların miktarı, köyün ismi ve gittikleri yerler hakkında bilgi verilmesine dair Dahiliye Nezâreti'nden Adana, Halep, Erzurum, Van, Bitlis vilâyetlerine şifre telgraf.

 

Sürgün Edilen Ermenilerin Borçlarının Alınmayacağı

1 Haziran 1915 Şifre Nr.53/152

Sürgün edilen Ermenilerin borçlarının alınmayacağına dair, Dahiliye Nezâreti'nden Maraş Mutasarrıflığı'na şifre telgraf.

 

Ezine'de Bulunan 500 Ermeninin Orada Bulunmasının Uygun Olmadığı ve Başka Yerlere Sevkleri

8 Haziran 1915 Şifre Nr.53/295

Ezine'de bulunan 500 Ermeniden komitelere mensub olanların yakalanması ve diğerlerinin de liva dahilinde uygun bir yer bulunursa oraya, bulunamazsa Karesi'ye sevklerinin uygun olacağı yolunda Dahiliye Nezâreti'nden Kal‘a-i Sultaniye Mutasarrıflığı'na şifre telgraf.

 

Develi'den Aksaray'a Gönderilen Ermeniler

9 Haziran 1915 Şifre Nr. 53/303

Develi'nin Küçük İncesu köyünden Ermenilerin Aksaray'a gitmek üzere yola çıkarıldığına dair Kayseri Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Sevk Edilen Ermenilerin Durumlarının Tahkiki

17 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/39

Maraş ve sair yerlerden vilâyetin güneydoğusuna sevk edilmek üzere gönderilen Ermenilerden bir kısmının vilâyet merkezinde bırakıldıkları haberinin tahkikine dair Dahiliye Nezâreti'nden Halep Vilâyeti'ne şifre telgraf.

 

Ermeni Ahalinin Sevk Yerlerinin Bildirilmesi

24 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/84

Tahliyesi kararlaştırılan, Ermenilerle meskûn köy ve kasaba ahâlisinin isim ve miktarlarının ve nerelere sevkedileceklerinin bildirilmesine dair Dahiliye Nezâreti'nden Mamuretülaziz, Trabzon, Sivas vilâyetleriyle Canik Mutasarrıflığı'na şifre telgraf.

 

Ermeni Çocuklarının Yetimhanelere Yerleştirilmesi

26 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/136

Yerleri değiştirilen veya uzaklaştırılan Ermenilerin küçük çocuklarının yetimhânelere yerleştirilmeleri için, münasip bina bulunup bulunamayacağının ve ne kadar çocuk olduğunun bildirilmesine dair Maarif-i Umumiye Nezâreti'nden Diyarbakır, Adana, Trabzon, Sivas, Bitlis, Van ve sair vilâyetlere çekilen şifre telgraf.

 

Mültecilerin Ermeni Köylerinde İskânı

27 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/202

Mültecilerin boşaltılan köylere yerleştirilmelerine dair Dahiliye Nezâreti'nden Mamuretülaziz Vilâyeti'ne çekilen şifre telgraf.

 

Sevk Edilen Ermeniler Hakkında Yeterli Malumat Bulunmadığı

28 Haziran 1915 Şifre Nr. 54/226

Sevk edilmeye başlanan Ermenilerin, nereden nereye ve ne kadar sevkleri bilinmediğinden, gerekli malumatın gönderilmesine dair Dahiliye Nezâreti'nden Trabzon, Sivas, Mamuretülaziz ve Diyarbakır vilâyetleriyle Canik Mutasarrıflığı'na şifre telgraf.

 

Ordu, Perşembe, Ulubey, Görele, Tirebolu, Sürmene ve Trabzon'dan Sevk Edilen Ermeniler

1 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/276

Ordu, Perşembe, Ulubey, Görele, Sürmene, Tirebolu ve Trabzon'dan sevk edilen Ermenilerle, meydana gelen olaylara dair Trabzon Valiliği'nden Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

İhtidâ Eden Ermenilerin Sevki

1 Temmuz 1915 Şifre Nr.54/406

Sevk olunan Ermenilerin memleketlerinde kalmak için ihtidâ ettikleri anlaşıldığından, ihtidâlarına bakılmaksızın belirlenen yerlere sevkedilmelerine dair Dahiliye Nezâreti'nden çeşitli vilâyet ve mutasarrıflıklara şifre telgraf.

 

Sevkolunan Ermenilerin Yerlerinin İsimlerinin Bildirilmesi

12 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/412

Çıkarılan Ermenilerin miktarlarıyla çıkarıldıkları mahallerin isimleri ve tahliye edilen mahallere muhacir iskânı hakkında malumat verilmesine dair Dahiliye Nezâreti'nden çeşitli vilâyetlere şifre telgraf.

 

İhtida Eden Ermenilerin de Uzaklaştırılmaları

13 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/427

İhtida eden Ermenilerin de uzaklaştırılmalarına devam olunması hakkında Dahiliye Nezâreti'nden Kayseri Mutasarrıflığı'na gönderilen şifre telgraf.

 

Ermeni Askerlerinin Amele Taburlarına Sevki

13 Temmuz 1915 Şifre Nr. 54/429

Güvenilir olmayan Ermeni askerlerinin istihdamları ve dahile sevk olunmamaları hakkında emir verilmediği, aksine mahsurlu bir kısım Ermenilerin yol hizmetinde çalıştırılacaklarına dair Dahiliye Nezâreti'nden Canik Mutasarrıflığı'na şifre telgraf.

 

Erkekleri Olmayan Ermeni Aileleri ile Küçük Çocukların Tevzii

9 Ağustos 1915 Şifre Nr. 54-A325

Erkekleri olmayan Ermeni ailelerinin büyük şehirlere tevzi edilmemeleri, kimsesiz çocukların İslâm karyelerine dağıtılabileceğine dair Dahiliye Nezâreti'nden Halep Valiliği'ne şifre telgraf.

 

Bitlis ve Muş Ermenilerinin Sevki

17 Ağustos 1915 Şifre Nr. 55/5

Bitlis ve Muş Ermenilerinin belirlenen yerlere sevkleri Başkumandanlığa bildirildiğinden gereğinin yapılmasına dair Dahiliye Nezâreti'nden Bitlis Vilâyeti'ne şifre telgraf.

 

İhtidâ Eden Ermeni Kızlarının Evlendirilmeleri

18 Ağustos 1915 Şifre Nr. 55/92

İhtidâ eden Ermeni kızlarının herhangi bir su-i isti'male meydan verilmeden müslümanlarla evlendirilmelerinin uygun olduğuna dair Dahiliye Nezâreti'nden Niğde Mutasarrıflığı'na şifre telgraf.

 

Yozgat, Kırşehir, Haymana, Nallıhan ve Sungurlu'da Bulunan Ermenilerle Ankara'dan Sevkedilen Ermeniler.

17 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/66

Ankara'dan sevkedilenlerle Halep ve Zor'a sevkedilecek Ermenilerin ve Yozgat, Kırşehir, Haymana, Nallıhan ve Sungurlu'da bulunan Ermenilerin miktarına dair Ankara Valiliği'nden Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

İzmit'ten Sevk Edilen Ermeniler

17 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/67

İzmit'ten sevk edilen Ermenilerin miktarına ve liva dahilindeki istasyonlarda toplanmış Ermeni olmadığına dair İzmit Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Eskişehir'den Sevk Edilen Ermeniler

17 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/15

Civarda bulunan Ermenilerin sevk edildiğine dair Eskişehir Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Kayseriden Sevk Edilen Ermeniler

18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/75

Kayseriden sevk edilen Ermenilere ait belge

 

(Afyon)Karahisar ve Çay'dan Ermenilerin Sevki

18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/73

Karahisar'dan sevk edilen Ermenilerle Karahisar ve Çay istasyonlarındaki Ermenilerin vagon bulundukça Konya'ya sevk edileceği, askerî sevkiyat dolayısıyla Konya için vagon alınamadığı,buna mukabil Ermenilerin buraya gelmekte olduğu hususlarında Karahisar Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Eskişehir'den Sevk Edilen Ermeniler

18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/72

Eskişehir'de istasyon civarındaki Ermenilerin sevk edildiğine, yollarda Ermeni olmadığına ve liva dahilindeki ihracı gereken Ermenilerin hepsinin sevk edildiğine dair Eskişehir Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Diyarbakır'dan Sevk Edilen Ermeniler ve Sevk Edilecek Ermeni Kalmadığı

18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/71

Diyarbakır'da sevk edilecek Ermeni kalmadığına, yollarda Ermeni kafileleri bulunduğuna ve sevk edilenlerin miktarına dair Diyarbakır Valiliği'nden Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Niğde'de Sevk Edilecek Ermeni Olmadığı

18 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/69

Niğde'de sevk edilecek Ermeni kalmadığına dair Niğde Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Ermenilerin Musul'a Sevkleri

20 Eylül 1915 Şifre Nr. 56/94

Urfa'ya gelecek Ermeniler'in Diyarbekir yoluyla Musul'a sevklerine dair Dahiliye Nezâreti'nden Urfa Mutasarrıflığı'na şifre telgraf.

 

Ankara, Kalecik ve Keskin'deki Ermenilerin Sevki

22 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/79

Ankara'daki Ermenilerin Eskişehir yoluyla sevk edilmekte olduğuna, Kalecik ve Keskin'deki Ermenilerin çoğunun Müslüman köylere dağıtılması icap eden kadın ve çocuklar türünden olduğuna dair Ankara Valililği'nden Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Karahisâr'dan Sevk Edilecek Ermeniler

22 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/81

Karahisar'da toplanan Ermenilerde bulunan dizanteri hastalığının, askerlere de geçmesi ihtimali bulunduğundan ve bunların acilen sevkleri askeri makamlarca istendiğinden trenlerle birlikte yaya ve arabayla da sevklerine müsaade edilmesine ve şimdilik Ermeni sevk olunmamasının Eskişehir ve Kütahya mutasarrıflıklarına bildirilmesine dair Karahisâr Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Osmaniye'ye Gelen Ermenilerin Sevklerinin Olaysız Tamamlandığı

25 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/85

Vilâyet dâhilinden ve diğer yerlerden Osmaniye'ye gelen Ermenilerin sevklerinin olaysız tamamlandığı, halen gelmekte olanların da Haleb'e sevklerine çalışıldığına dair Osmanlı Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Sivas'tan Sevk Edilen Ermeniler

28 Eylül 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/84

Sivas'tan Cizre'ye sevk edilen ve şu an sevke hazır Ermenilerin miktarına dair SivasValiliği'nden Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Cebel-i Bereket ve Dörtyol Ermenilerinin, Tehcir ve Uzaklaştırılması

11 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/89

Cebel-i Bereket'te meskûn Ermenilerin tehcirine ait işlemlerin sonuçlandığı, Dörtyol Ermenilerinin istisnâsız uzaklaştırıldığına dair Osmaniye Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

 Konya'dan Sevk Edilen Ermeniler

16 Ekim 1915 Şifre Nr Şb. 68/92

Konya'dan yaya olarak ve trenle sevk edilen Ermenilerin miktarına dair Konya Valiliği'nden Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Humma ve Dizanteri Dolayısıyla Ölmekte Olan Muhacirlerin Derhal Hususi Mahallerine Sevkleri

17 Ekim 1915 Şifre Nr. 57/71

Humma ve dizanteri gibi bulaşıcı hastalıklar sebebiyle Hama'da günde yetmiş seksen kişinin ölmekte olduğu haber alındığından muhacirlerin yerlerine sevkleri hususunda Dahiliye Nezâreti'nden Sûriye Vilâyeti'ne şifre telgraf.

 

Kütahya'da, Konya'ya Sevk Edilmek Üzere Bulunan Ermeniler

18 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb.68/93

Kütahya'da bulunan Ermeni muhacirlerle, bunlardan Konya'ya sevk edilmek üzere bulunanların miktarına dair Kütahya Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Karahisar ve Çay İstasyonlarında Bulunan Ermeniler

18 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/94

Karahisar ve Çay istasyonlarında bulunan Ermeni muhacirlerin miktarına dair Karahisar Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Konya'dan Sevk Edilen Ermeniler

23 Ekim 1915 Şifre Nr. 2.Şb. 68/99

Trenler askerî erzak nakliyesine tahsis edildiğinden Konya'dan Ermeni sevkinin yapılamadığı, yaya olarak gönderilenlerin Karaman ve Ereğli'de toplandığı,

bugün sevk edilen Ermenilerin miktarı ile Ereğli'de bulunanların hareketi için gerekli tebligatın yapıldığı hususlarında Konya Valiliği'nden Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Ermeni Sevkiyatında Usulsüzlük Yapan Kaymakamın Azli

25 Ekim 1915 Şifre Nr. 57/116

 

Aziziye Kaymakamı Hamid Bey'in Ermeni sevkiyatı sırasındaki usulsüz hareketlerinden dolayı azl edilerek Divan-ı Harb'e verilmesine dair Dahiliye Nezâreti'nden Sivas Vilâyeti'ne şifre telgraf.

 

Evleri Yakılan Müslümanlara Giden Ermenilerin Evlerinin Verilmesi

27 Ekim 1915 Şifre Nr. 57/140

Evleri yanan müslümanlara tamir için gerekli paranın, asilerin emval-i metrukelerinden ödenmesi veya boşalan Ermeni hanelerinden hane verilmesi hakkında Dahiliye Nezâreti'nden Urfa Mutasarrıflığı'na çekilen cevabi telgraf.

 

Halep Yoluyla Zor'a Gelen Ermeniler

31 Ocak 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/5

Zor'a Halep yoluyla bin beş yüz Ermeni geldiğine dair Zor Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Zor'a Gelen Ayıntab Ve İzmitli Ermeniler

7 Şubat 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/6

Zor'a gelen Ayıntap ve İzmitli Ermenilerin miktarına dair Zor Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Zor'a Ulaşan Ayıntap, Tekfurdağı, Karahisâr ve Akşehir Ermeniler 

8 Şubat 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/7

Zor'a ulaşan Ayıntap, Tekfurdağı, Karahisar ve Akşehir Ermenilerini miktarına dair Zor Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Zor'a Gelen İzmit ve Samsunlu Ermeniler

11 Şubat 1916 Şifre Nr. 2.Şb.69/8

Zor'a gelen İzmit ve Samsunlu Ermenilerin miktarına dair Zor Mutasarrflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Zor'a Gelen Maraş, Bursa ve Adapazarlı Ermeniler

12 Şubat 1916 12Şifre Nr. 2.Şb. 69/8

Zor'a gelen Maraş, Bursa ve Adapazarlı Ermenilerin miktarına dair Zor Mutasarrıflığı'ndan Dahiliye Nezâreti'ne şifre telgraf.

 

Çanakkale'den Çıkan Ermenilerin Değersiz Mallarının Dağıtılması

12 Kasım 1916 Şifre Nr. 69/252Çanakkale'den çıkan Ermenilerin değersiz mallarının Müslüman muhacirlere dağıtılmasına dair Dahiliye Nezâreti'nden Kale-i Sultaniye Mutasarrıflığı'na şifre telgraf.

 

İzmir'den Gönderilen Komitecilerin Maraş'a Sevkleri

13 Kasım 1916 Şifre Nr. 69/260

İzmir'den gönderilen komiteci Ermenilerin Adana yoluyla Maraş'a sevklerine dair Dahiliye Nezâreti'nden Karahisar-ı Sahip Mutasarrıflığı'na şifre telgraf.

 

Sevkedilecek Ermenilerin Nerelere Gönderilecekleri

14 Kasım 1916 Şifre Nr. 70/6

Sevkedilecek Ermenilerin nerelere gönderileceklerinin ve ailelerinin birlikte olup olmadığının bildirilmesi yolunda Dahiliye Nezâreti'nden Kütahya Mutasarrıflığı'na şifreli.

 

Ayvalık Civarından Rumların Uzaklaştırılması

1 Aralık 1918 Şifre Nr. Şb.1 9921/11312

Ayvalık civarından Rumların teb'idi hakkında Beşinci Ordu Müşîri Liman Fon Sanders tarafından verilen takririn takdim edildiğine dair Harbiye Nezâreti'nden Sadaret'e yazılan tezkire.

 

Ermeni Çocukları Hakkında Yapılan Muamele

8 Ocak 1919 Şifre Nr. Şb.2 Hüsusi 31Ermeni kız ve erkek çocuklarının kimlerin yanında bulundukları ve haklarında ne gibi muamele yapıldığını gösteren listelerin Dahiliye Nezâreti'nden Hariciye Nezâreti'ne gönderildiğine dair tezkire.