E. Konakçı / Demokrat Haber
Toplumumuzda en fazla bilgi kirliliğinin olduğu alanlardan biri de Lazların kimliği, dili, kültürü ve tarihi ile ilgili olanlardır. Bu kirlilik bazen insanlarımızın kulaktan dolma, sağdan soldan duyduğu şeyleri tek doğru kabul etmesinden, bu alanda doğru ve tarafsız bilgi veren yeterince kaynak olmamasından, olanların pek çoğunun da taraflı ve propaganda amaçlı eserlerden oluşmasından kaynaklanıyor. Her insanın kendi ana dilini, kültürünü ve geçmişini doğru öğrenmeye hakkı vardır. Bilim insanlara doğruyu sunma amaçlı yapılmalı, siyasi ve propaganda amaçlı yanlı ve güdümlü bilimsel araştırma yapılmamalı.
Bu yazıda toplumumuzda Lazlarla ilgili var olan genel bilgi yanlışları ve bu yanlışların bilimsel araştırmalara dayanan doğrularını yazdık. Bu alan daha çok araştırma yapılabilecek bir alan ve bu alan sadece gerçekleri yazacak objektif araştırmacıları bekliyor.
LAZLARLA İLGİLİ DOĞRU SANILAN YANLIŞLAR
Yanlış: Lazların tarih boyunca kurdukları devlet ya da devletler yoktur.
Doğru: Lazların çok eski devirlerden itibaren kurdukları devletleri vardır, ilki yaklaşık M.Ö.11ve 12. yüzyılda kurulan Kolhida ve milattan sonra 2. yüzyılda kurdukları Lazika devletleridir.
Yanlış: Kolhida ve Lazika Devletleri Gürcü milli devletleridir.
Doğru: Ne Kolhidanın ne de Lazikanın kuruluşunda Gürcülerin bir fonksiyonu yoktur ve bu devletler Gürcü devletleri değildir. Gürcüler bu devletler içinde yer almış bazen etkin rol oynamışlardır fakat asla bu devletlere Gürcü devleti denilemez.
Yanlış: Lazlar Gürcü kökenli bir halktır.
Doğru: Lazlar Gürcü kökenli bir halk değildir ve Gürcülerle bir akrabalık ilişkisi yoktur, Gürcülerin Lazların(Megrellerin)arasına karışması Lazların tarih sahnesine çıkmasından yaklaşık 2000 sene sonra milattan sonra 6 ve 7.yüzyılda yaşadıkları anayurt olan Kartli bölgesini Pers ve Arapların işgal etmesi ve bu bölgedeki Gürcülerin Acaraya yerleşmeleri ile olmuştur.
Bizans-Pers-Laz savaşlarından bölgedeki Laz nüfusunun iyice azalması ve daha sonra da bu bölgedeki Lazların Doğu Karadeniz kıyılarına göç etmelerinden dolayı Kafkasya’da Laz nüfusu iyice azalmış, Laz nüfusu iyice azalan bugünkü Batı Gürcistan’ın Karadeniz kıyılarına sürekli bir Gürcü göçü olmuş zamanla bu bölgedeki nüfus üstünlüğü Gürcülerin eline geçmiştir.
Yanlış:Lazlar Kıpçak Türküdür ve Anayurtları Ortaasyadır.
Doğru: Lazlar anavatanı Güney Kafkasya’nın Karadeniz kıyıları olan bir Kafkas kökenli halktır.
Yanlış: Lazca Gürcücenin bir şivesidir.
Doğru: Lazca Güney Kafkas Dilleri içerisindeki Zan koluna mensup bir dildir. Köken olarak Megrelce, Gürcüce ve Svanca ile akraba bir dildir. Lazcanın Gürcüce ile akraba dil ailesine mensup olması, aynı yada akraba millet olduğunu göstermez. Örneğin İngilizce ile Almanca, Arapça ile İsrail’ce (İbranice) aynı dil ailesinden geliyorlar ama kesinlikle bu milletler aynı yada akraba milletler değildir.
Yanlış: Lazca Türkçenin Karadeniz şivesidir.
Doğru: Lazca kendine özgü alfabesi ve sözcükleri olan bir bağımsız bir dildir. Türkçe dilinin Karadeniz şivesi değildir. Uyi da, celeyurum, cideyurum, haçan nasulsun, uşağum gibi Türkçenin Karadeniz şivesine mensup cümleler Lazca ile bir alakası yoktur.
Yanlış: Lazlar zorla müslümanlaştırılmışlardır.
Doğru: Lazlar16 yüzyılın başlarında da Doğu Karadeniz’in Osmanlı devletine katılmasıyla, yaklaşık 150 senelik bir süreç içerisinde hiçbir zorlama olmadan kendi istekleriyle Müslüman olmuşlardır.
Yanlış: Lazca, Trabzon’un bazı köylerinde konuşulan Rumca(Pontus’ça) ile aynı dildir.
Doğru: Lazcanın Pontus’ça (Rumca) ile bir ilgisi yoktur. Bu diller birbirinden tamamen farklı dillerdir.
Yanlış: Megreller Lazlarla farklı milletlerdir, dilleri farklıdır, Megreller Gürcü kökenli bir halktır.
Doğru: Megreller Lazlarla aynı millettir, sadece dinleri farklıdır (Hıristiyan). Dilleri Doğu Karadeniz Lazcasıyla farklı bir şiveye mensuptur ama gene de Batı Lazcası ile yüzde 60-70 benzerlik vardır, Megreller Gürcü değildirler, dillerinin de Gürcüce ile bir alakası yoktur.
Yanlış: Pazardan (Atina), Hopa’ya kadar olan yerlerin hepsi Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon Rum İmparatorluğu’nu yıkmasıyla Osmanlı devleti topraklarına katılmıştır.
Doğru: Bu çok yaygın olan yanlış bilgi hakkında da kesin bir kaynak yoktur, kesin olan Pazar’a kadar olan yerlerin bu tarihte Osmanlı devletine katılmasıdır, zaten Trabzon Rum İmparatorluğu’nun sınırları da buraya kadar uzanıyordu, Fatihin bu devleti yıkmasıyla bu devletin sınırları içerisinde yer alan bu yerlerde Osmanlı sınırlarına katılmıştır. Fakat, Trabzon Rum İmparatorluğu sınırları içerisinde yer almayan Pazar’ın Melyat köyünden başlayıp, Hopa’ya kadar uzanan yerlerin ne zaman Osmanlı Devleti’ne katıldığı konusunda net bir bilgi olmamakla birlikte buraların Yavuz Sultan Selim’in Trabzon valiliği yaptığı şehzadeliği döneminde çıktığı Gürcistan seferinde (16.yüzyılın başları), Osmanlı topraklarına katıldığı bilgisi çok daha doğrudur. Osmanlı ve yabancı kaynaklarında da yer alan en doğru bilgi de budur.
Yanlış: Ardeşen isminin aslının ne olduğu. Yavuz Sultan Selim Trabzon Sancak Beyi iken, Osmanlı tahtına sahip çıkmak ister ve bu amacı gerçekleştirmek için Kepa Sancak Beyi olan oğlunun yardımına gerek duyar. Yardım almak için sahil boyu bölgeden geçerken Fırtına Deresinde ağaç parçalarını görür. Bölge tamamen boş, bataklık ve çalılıktır. Çevresindekiler, kendisine bölgede kimsenin yaşamadığını söylediğinde; Yavuz Sultan Selim deredeki ağaç parçalarını göstererek ” Bu belde tenha değil, bakın dere yonga taşıyor. Bu yörenin ardı şendir” der, yani yüksek kesimlerde yerleşim birimleri olduğunu ifade eder. Ardışen sözcüğü zamanla halk dilinde Ardeşen olarak yerleşir.
Doğru: Bu rivayetin Osmanlı kaynaklarında hiçbir karşılığı yoktur zaten ilçenin ismi bölgenin Osmanlı idaresine girmesinden çok önceden de (Art’aşeni) olarak vardı. Dil bilimcilerin bu ismin kökeni ve anlamı hakkında bir kesin yargıları olmasa da Lazca olma ihtimali yüksektir.
Yanlış: Trabzon Rum (Pontus) Devleti Laz devletidir.
Doğru: Trabzon Rum Devleti Laz devleti değildir ve Lazlar bu devlete bağlı yaşamamışlardır, Lazlar tarafından 1204’te kurulan Laz Theması, doğrudan Trabzon Rum Devleti’ne bağlı değildi ve aralarında büyük bir çekişme vardı. Trabzon Rum Devleti’nin en doğu sınırları bu günkü Pazar (Atina)ilçesinin Melyat köyüne kadar uzanmaktaydı.
Yanlış: Pazar’dan (Atina), Hopa’ya kadar olan bölge, Osmanlı kaynaklarında Trabzon veya Batum sancağına bağlıydı.
Doğru: Bütün Osmanlı kaynaklarında bu yöre 1924 yılına kadar Lazistan sancağı olarak adlandırılır ve önceleri bu sancağın merkezi Batum,1878 Osmanlı-Rus savaşından Batum’un Rusların eline geçmesinden sonra da, merkez Rize olmuştur.
www.lazca.org
