Ekin KARACA/BİA
Tahir Canan... Aradaki iki yıllık "mola" dışında hayatının son 30 yılını cezaevinde geçiriyor. Kendisinden, oğlu İlhan Canan'ın gönderdiği "Ben 32 yaşındayım, babam 30 yıldır hapiste" başlıklı e-mail sayesinde haberdar olduk.
1978'de "Siyasi amaçla adam öldürdüğü" iddiasıyla 36 yıla hüküm giyen Tahir Canan, 1991'de çıkan "Şartlı Tahliye Yasası" ile tahliye ediliyor. Ancak oğlu İlhan Canan'ın ifadesiyle o dönemin "boşalt-doldur" taktiği devreye giriyor ve Tahir Canan sadece iki yıl sonra, 1993'te Türkiye Devrimci Komünist Partisi (TDKP) üyesi olduğu iddiasıyla tekrar tutuklanıyor ve 12,5 yıl cezaya çarptırılıyor.
Şartlı Tahliye Yasası kapsamında serbest bırakılan Canan'ın aldığı bu cezayla birlikte şartlı tahliyesi de yanıyor ve avukatı Yıldız İmrek Koluaçık'ın ifadesiyle Türkiye'nin en uzun süre cezaevinde kalan insanı unvanını "kazanmasına" neden olan yolculuğu başlıyor.
Cezaevi kapılarında çocukluk
Tahir Canan'ın oğlu İlhan Canan, kendisi bir yaşındayken babasının tutuklandığını söylüyor. Babasının 36 yıla hüküm giymesinin ardından annesi ile babasının boşandığını ve diğer iki kardeşiyle birlikte babaannesinin evinde büyüdüklerini söyleyen Canan, bu dönemde hem okula gittiklerini hem de ev bütçesine katkı sağlamak için çeşitli işlerde çalıştıklarını anlatıyor.
Tahir Canan bu dönemde Antep, Adana ve Mardin cezaevlerine gönderiliyor. Ancak Canan ailesi neresi olursa olsun bayramlarda ve her fırsatta Tahir Canan'ı yalnız bırakmıyor ve cezaevi ziyaretleri yıllarca sürüyor.
İlhan Canan da bu koşullarda cezaevi kapısında büyüyen 12 Eylül çocuklarından. Doğumundan 13 yaşına kadar defalarca gerçekleştirdiği cezaevi ziyaretlerinde yaşadığı hisleri şöyle özetliyor Canan:
"1991'e kadar babamı pek çok kez cezaevlerinde ziyarete gittik. Ancak çok küçük bir çocuksunuz ve babanızın neden orada olduğunu anlamaya çalışıyorsunuz, cezaevi denilen şeyi algılamaya çalışıyorsunuz. Siyasete, tutukluluklara anlam veremiyorsunuz ve tuhaf tuhaf şeylere çocuk beyniyle maruz kalmak zorunda kalıyorsunuz."
"Başkaları üstlendi ama babam tutuklandı"
Babasının Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) geleneğinden geldiğini ve THKO'nun kendini feshettiği ve Türkiye Devrimci Komünist Partisi'nin (TDKP) kurulduğu ara dönemde, Antep'te oturdukları mahallede sağ görüşlü iki kişinin öldürülmesi üzerine babasının gözaltına alındığını anlatıyor.
Gözaltında babasına çok fazla işkence yapıldığını, ancak bu işkencelere rağmen babasının kendisine yüklenmek istenen suçlamayı kabul etmediğini söyleyen İlhan Canan, söz konusu suçlamayı başka örgütten kişilerin üstlendiğini ve o kişilerin cezaevine konulduğunu ancak buna rağmen 12 Eylül'ün hukuksuzluğunun babasını 36 yıla mahkum ettiğini dile getiriyor.
İki yıllık cezaevi "molası"
Tahir Canan, 12 yılı aşkın süre cezaevinde yattıktan sonra 1991'de çıkarılan "Şartlı Tahliye Yasası" ile birlikte serbest bırakılıyor.
O güne kadar babasını sadece cezaevinde görebilen İlhan Canan ise ilk kez gündelik hayatta "baba" figürüyle tanışıyor.
İlk başlarda baba-oğul duygusunu kurmakta karşılıklı olarak güçlük çektiklerini anlatan Canan, daha sonra babasının Gülnigar Canan'la evlendiğini ve Gülnigar annenin de sayesinde tam bir aile olma yolunda ısınma turları atarlarken babasının yeniden tutuklanarak cezaevine gönderildiğini ifade ediyor.
Babasının iki yıllık özgürlük döneminde Gülnigar Canan'dan İmren Kaya Canan adlı bir çocuğu daha olduğunu söyleyen İlhan Canan, İmren Kaya'nın annesinin karnındayken Tahir Canan'ın tutuklandığını söylüyor ve onun henüz babasını cezaevi dışında göremediğini ifade ediyor.
Bir garip tutukluluk daha
1991'de tahliye olup 1993 Malatya'da gözaltına alındıktan sonra tekrar tutuklanan Tahir Canan'ın başından geçenleri oğlu İlhan Canan şöyle aktarıyor:
* Malatya civarında yaşanan bazı olaylar nedeniyle bir operasyon süreci yaşanıyor. Bu süreçte verilen bazı ifadeler üzerine babam akraba ziyaretine gittiği Malatya'da otobüse bineceği sırada gözaltına alınıyor ve tutuklanıyor.
* Bu süreçte kendisine ağır işkenceler yapılmasına rağmen yöneltilen suçlamaları kabul etmiyor. Bunun üstüne TDKP örgüt üyeliğinden 12,5 yıl daha ceza alıyor.
* Babamın örgüt üyeliğine dair herhangi bir kanıt olmamasına rağmen yapılan ağır işkencelere karşın hiçbir şey söylememesi nedeniyle "Bu olsa, olsa örgüt üyesidir" bakış açısı sonucunda tutuklandığını düşünüyorum.
* Bu tutuklamayla birlikte şartlı salıverme yasası ile tahliye olduğu infazı da yandı ve tekrar 36 yıllık cezaya çarptırıldı. Dendi ki, önce 12,5 yıl yatılacak, ardından infazı yanan 36 yıllık ceza yatılacak.
"Ne zaman çıkacağı bile belli değil"
Babasının ne zaman tahliye olacağını dahi bilmediğini söyleyen İlhan Canan, bu nedenle sinirlerinin son derece bozuk olduğunu söylüyor.
"Elimizde farklı cezaevlerinden gelen üç ayrı kağıt var; birinde babamın 2013'te, birinde 2016'da, diğerinde ise 2025'te tahliye olacağı yazıyor" diyen İlhan Canan, babasının nedensiz yere 30 yıldan uzun zamandır cezaevinde olduğunu ve hakkının teslim edilmesi için defalarca yeniden yargılanma talebinde bulunduğunu, ancak bunun dahi kabul edilmediğini söylüyor ve ekliyor: "İşlemediği suçlar nedeniyle babamız 30 küsur yıldır cezaevinde. Artık adaletin yerini bulmasını istiyoruz."
"Bu kadar uzun süre yatan kimseyi bilmiyorum"
Tahir Canan'ın avukatı Yıldız Koluaçık, bianet'e yaptığı açıklamada, Tahir Canan'ın 1993'te TDKP üyeliği gerekçesiyle almış olduğu 12,5 yıllık hapis cezasının bütün sonuçlarıyla birlikte 2003'te kaldırıldığı söyledi.
1991'de şartlı tahliyeden faydalanarak tahliye edilen Tahir Canan'ın, 1993'te çarptırıldığı 12,5 yıllık ceza nedeniyle şartlı tahliyesinin yandığını hatırlatan Koluaçık, örgüt üyeliğine ilişkin cezanın tüm sonuçlarıyla ortadan kalkmasının ardından Adana Ağır Ceza Mahkemesi'ne ve Gaziantep Ağır Ceza Mahkemesi'ne başvurular yaptıklarını ve şartlı tahliyenin yanmasının da ortadan kalkmış olduğunu söylediklerini ve derhal tahliye edilmesini talep ettiklerini söyledi.
Bu taleplerinin reddedildiğini söyleyen Koluaçık, sanığın öncelikli olarak ilk aldığı cezanın infazı gerekirken daha sonra aldığı cezaya öncelik verildiğini, bu nedenle olağanüstü uzun bir zaman hapiste yattığına dikkat çekti ve ekledi:
* Bu çok açık bir hukuksuzluk. Ben bu kadar uzun süre cezaevinde yatan başka bir hükümlü bilmiyorum.
* Bu arada değişik zamanlarda çeşitli ceza indirimleri yapıldığı halde Tahir Canan hiçbirinden faydalandırılmadı. Son derece özensiz inceleme yapılıyor ve Canan'a dair başvurular derhal geri çevriliyor.
* İnfazla ilgili konularda Yargıtay yolu da açık olmadığı için tek çaremiz olarak Adalet Bakanlığı kaldı. Önümüzdeki günlerde Adalet Bakanlığı'na yazılı olarak başvuracağız ve Tahir Canan'ın tahliyesini talep edeceğiz.
* Mehmet Ali Ağca bile tahliye oldu ama Tahir Canan 30 yılı aşkın zamandır cezaevinde. (EKN)
