Van'da tarihi Ermeni evlerinden sadece geriye iki tane kaldı. Ermenilerin yaşamları ve kültürlerinin mirası olduğu için evlerin korunmadığını belirten Mimar İdris Canbay "Tüm tarihi yapıların tescillenmesi gerekiyor. Bunlar Ermeniler'den kalma yapılar olduğu için bakıma alınmadı. Van Kalesi kenarında valilik tarafından yaptırılan tarihi Van evi örneği ise Türk bayrakları ile süsleniyor" dedi.
ÇOĞU BAKIMSIZLIKTAN YIKILDI
Kerpiç ve ahşap yapılı tarihi Van evlerinin çoğu bakımsızlıktan yıkıldı. 1990 yılında sayısı 19 olan bu tarihi evlerden sadece geriye 2'si kaldı. Orta Anadolu mimari özelliğini taşıyan bu evleri artık Van'da görmek mümkün değil. Ermeni kültürünü yansıtan bu evlerin bazıları da deprem nedeniyle yıkıldı. Mimar İdris Canbay, 1900'lü yılların başında Van Kalesi'nin doğusunda kalan tarihi Van evlerinin yoğun olarak yapıldığını ifade ederek, şu bilgileri verdi:
"1915-18 yılları arasındaki kıyımda neredeyse, Tuşba kentinin hepsi yok edildi. Mimari yapıları da kalmadı. Osmanlı döneminde Tuşba Kenti'nde yapılan taş yapılardan geriye kalanlar ise sadece camiler. Van merkezde kalan evlerde 1972'ye kadar kullanılıyordu. 1974 yılında yapılan ilk imar planı bu yapıları koruma amacı gütmediği için buradaki yapılar, imar planı ile beraber yok edildi. Van evlerinin korunmasına ilişkin herhangi bir çalışmalarının olmamasından kaynaklı bu yapılar imar planı üzerinde görülmedi."
Günümüzde Ermeniler tarafından yapılan bu evlerden sadece 2 tane kaldığına dikkat çeken Canbay, "Bunlarda kullanılmadığı ve bakılmadığı için çok kısa bir süre içerisinde yok olup gidecektir" dedi.
'TARİHİ YAPILAR YENİDEN ŞEKİLLENDİRİLMELİDİR'
Van'ın geleneksel kültürünü temsil eden bu tür yapıların yeniden inşa edilmesi gerektiğine dikkat çeken Canbay, şunları söyledi:
"Tarihi Van evleri, genellikle 2 katlı olarak inşa edilirken, ana malzeme de kerpiç ve ahşaptan oluşuyor. Bu özellikler itibariyle bölge mimarisinden çok farklı bir özellik sergileyen Van evleri, Bitlis ve Erzurum sivil mimarlık örneklerinden farklı. Örneğin harem-selamlık ilişkisini Van evlerinde görmemiz mümkün değil. Tamamen sokağa açık bir anlayış söz konusu. Van evlerinde, yapım özelliği olarak daha çok Orta Anadolu'nun mimari özelliği göze çarpmakta."
'EVLER ERMENİLERDEN KALMA OLDUĞU İÇİN YOK OLDU; EVLERİN TESCİLLENMESİ GEREK'
Geleneksel yapıların tescillenerek korunması gerektiğini ifade eden Canbay, şu bilgileri verdi:
"Geleneksel Van evlerinin tescillenmesi gerekiyor. Bunlar Ermenilerden kalma yapılar olduğu için bakımı yapılmadı. Bu bakımsızlık evleri yok etti. Van Kalesi kenarında valilik tarafından yapılan tarihi Van evi örneği ise Türk bayrakları ile süsleniyor. Evlerinin tam yerlerinin tespit edilmesi, yada belgelendirilebilen evlerin yeniden bir restorasyon edilmesi gerekir. Bunun içinde yerel yönetimlerin kendi bünyelerinde Koruma, Uygulama ve Değerlendirme Birimi (KUD), oluşturmaları gerekiyor. Belediyeler bu konuda duyarlı olmalıdır. Yapıların tescillenmesi için Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu ile görüşülmesi gerekiyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı da girişimlerde bulunması gerekiyor. Mimarlar Odasından destek alınarak, STK'ların ve halkında buna destek sunarak, geçmişimizi geleceğimize taşımak için adım atmalıyız" (Yuksekovahaber)
