12 Eylül askeri darbesinin lideri Kenan Evren'in 98 yaşında yaşamını yitirmesi, darbe döneminde yaşanan hukuksuzlukları, şiddeti ve kayıpları bir kez daha gündeme getirdi.

Darbe yönetimi döneminde 'resmi rakamlara' göre 650 bin kişi gözaltına alınmış, 1 milyon 683 bin kişi fişlenmiş, 14 kişi cezaevlerindeki açlık grevlerinde ölmüş, 171 kişi sorgularda ve cezaevi işkencelerinde can vermiş, 49 kişi idam edilmişti.

Adalet Bakanlığı tarafından sunulan bu veriler, gerçeği 'kısmen' yansıtsa da darbenin korkunç yüzünü bir kez daha gösteriyor. TBMM arşivlerinde bulunan bu verilere darbeyle birlikte kapatılan partiler, sendikalar, demokratik kitle örgütleri ve yine tüm bu kuruluşların gözetime alınan, sorgulanan siyaset yasakları getirilen başkanları, yönetim kurulu üyeleri ile ilgili rakamlar da eklenince durumun vehameti daha da artıyor.

Evren’in baş mimarı olduğu darbenin geride bıraktığı tablo 'resmi rakamlar' göre şöyle:

* Gözaltına alınanlar: 650.000      

* Fişlenenler: 1.683.000   

* Açılan dava sayısı: 210.000       

* Sıkıyönetim mahkemelerinde yargılananlar: 230.000    

* Bunlardan 141-142-163. maddelerden yargılananlar: 71.500

* Sivil mahkemelerde açılan davalar (1980-88 yıllar arası): 9,508

* Yargılanan 'örgüt üyesi': 98.404

* Hüküm giyen 'örgüt üyesi': 21.764       

* Vatandaşlıktan çıkarılanlar: 14.000       

* Pasaport verilmeyenler: 388.000

* Faaliyetten men edilen dernek: 23.700

* Toplam 644 cezaevindeki hükümlü-tutuklu : 52.000 (1990'da kalanlar)  

* Açlık grevinde ölenler: 14

* Kaçarken vurulanlar: 16  

* 'Çatışma'da öldürülenler: 74     

* Doğal ölüm raporu verilenler: 73

* 'İntihar' ettiği bildirilenler: 43     

* İşkence sonucu öldürülenler: 171

* Açılan işkence soruşturma veya davası: 9.962 (1982-1988 arası)  

* İşkence yaptıkları suçlamasıyla yargılanan güvenlik görevlisi : 544  

* 1402 Sıkıyönetim yasasına göre yapılan işlem : 18.525

* Hakkında işlem yapılan memur: 7.245 

* Hakkında işlem yapılan öğretmen: 3.854

* Hakkında işlem yapılan güvenlik görevlisi: 988

* Hakkında işlem yapılan din görevlisi: 266

* Hakkında işlem yapılan öğretim görevlisi: 120

* Hakkında işlem yapılan mülki amir: 35

* Hakkında işlem yapılan hakim-savcı: 47

* Bölge dışına sürülenler: 7.233

* Görevlerine son verilenler: 4.891

* Cezaevlerindeki gazetecilerin aldığı ceza toplamı: 3.315 yıl 3 ay

* İstanbul gazetelerinin yayın yapamadığı gün sayısı: 300 gün

* Gazetecilere istenilen hapis cezası: 4.000 yıl

* Cezaevlerindeki gazeteciler: 31

* Polisçe aranan gıyabi tutuklu gazeteciler: 13

* Silahlı saldırıda öldürülen gazeteciler: 3

* Yalnızca 1989'da 16 günlük gazeteye açılan dava: 394

* Tazminat davalarının sayısı:211

* İstenilen tazminat miktarı: 12 milyar 848 milyon

* Yakılarak yok edilen gazete, dergi, kitap: 39 ton

* Yok edilmek üzere depolarda bekleyen yayın: 40 ton

* Basın özgürlüğünü kısıtlayan yasa sayısı: 151

* Yasaklanan yayın sayısı: 927

* Yasaklanan film sayısı: 927

* Haklarında idam cezası istenenler: 7.000

* Ölüm cezası verilenler: 517

* Askeri Yargıtay'ın onayladığı idam cezası: 124

* Dosyası Meclis'te bulunan idam hükümlüsü: 259

* İnfaz edilen idam cezası: 50

* İnfaz edilen sol görüşlü idam mahkumu: 18

* İnfaz edilen sağ görüşlü idam mahkumu: 8

1980 – 1985 yılları arasında...

* 22.912 kişiye 0-1 yıl ceza verildi

* 10.784 kişiye 1-5 yıl ceza verildi

* 6.186 kişiye 5-10 yıl ceza verildi

* 2.396 kişiye 10-20 yıl ceza verildi

* 939 kişiye 20 yılın üzerinde ceza verildi

* 630 kişiye müebbet hapis cezası verildi

* 420 kişiye ölüm cezası verildi

Kaynak: BirGün