Parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçişi öngören ancak içeriğinde "Başkan" yerine "Cumhurbaşkanı" ifadesi kullanılan anayasa değişikliği teklifinin tüm maddeleri Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulu'nda yapılan oylamalarda kabul edildi.

Anaysa değişikliği teklifi için 9 Ocak’ta başlayan maraton bugün, genel oylamada 339 'evet' oyuyla kabul edilmesiyle son buldu. Oylama sonucuna göre, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın onayı sonrası referanduma gidilecek.

Cumhurbaşkanı'nın onaylaması için 15 günlük süre bulunuyor. Referandum tarihi de buna göre şekillenecek. Referandumun, Resmi Gazete'de yayımını takip eden 60'ncı günden sonraki ilk pazar günü yapılması gerekiyor. Hükümet Sözcüsü Numan Kurtulmuş, referandum için 2-9 Nisan tarihlerini işaret etmişti. 

BİRİNCİ TURDA NELER YAŞANDI?

Anayasa değişikliği teklifinin ilk turunda maddeler yedi gün içinde oylamaya sunulup kabul edilmişti. Görüşmelerin hem birinci hem de ikinci turu gergin ve hatta kavgalı geçti. İşte yaralanmaların yaşandığı, hakaretlerin yapıldığı her iki turda yaşananlar.

AK PARTİLİ VEKİLLERDEN İSPAT YARIŞI: GİZLİ OYLAMADA FOTOĞRAF ÇEKTİRDİLER

Değişiklik teklifinin görüşüldüğü Meclis Genel Kurulu’nda oylama esnasında AK Partili milletvekillerinin Meclis kürsüsünün olduğu yerde cep telefonlarıyla oy kabinlerini fotoğrafladığı görüldü. Yaşanan kalabalık üzerine CHP'li vekillerin itirazıyla oylama durduruldu ve kabinler ile kürsünün boşaltılması kararı verildi. Oylama, kabinlerin etrafının boşaltılması sonrasında kaldığı yerden devam etti.

Kabinin içerisine kadar girilerek müdahale edilen oylamada, Meclis Başkan Vekili Ahmet Aydın oylamayı yönetmekte güçlük çekerken oylamanın gizliliğini sağlayamadı. Öte yandan Anayasa değişikliği için gereken şartlardan birisi olan kapalı oylamada AK Partili vekillerin verdikleri oyları alenen göstermesi ise başka bir tartışma yarattı.

CHP’DEN KÜRSÜ İŞGALİ VE BOYKOT

Teklifin 5. maddesinin görüşmeleri esnasında CHP Milletvekili Özgür Özel "Kürsüyü sizden koruma altına alıyoruz" deyince çok sayıda CHP milletvekili, Özel'in yanına gelerek kürsü işgali yaptı. Eylem sonrası TBMM TV yayınını kesti. Görüşmelere ara verildi. AK Partililer başkanlık divanının arkasından kürsüye doğru yönelince, arbede yaşandı.

Görüşmelere geçmeden önce CHP'liler saatin geç olduğunu belirterek çalışmanın yarın devam etmesini istemişti. Bunun üzerine usul tartışması yapılmış ve "Görüşmelere devam" kararı alınmıştı. CHP Milletvekili Aykut Erdoğdu, kürsü işgali eylemine dair sosyal medya hesabında "Milletimiz uyurken sabahın 3'ünde TBMM'nin yetkilerini Saraya devretmeye çalışıyorlar... Engel olacağız.. Milletimiz ne kaybettiğini bilecek" dedi.

Genel Kurul Başkanvekili Ahmet Aydın, aranın ardından görüşmelerin devam edeceğini açıkladı. Konuşma yapmak için kürsüye AK Parti Kahramanmaraş Milletvekili Mahir Ünal geldi. AK Partililer, CHP'lilerin kürsüye yaklaşmasını engellemek için kürsünün etrafında toplandı. Ahmet Aydın, görüşmelere 03.25'te 10 dakika daha ara verdi. Aranın ardından oylamaya geçildi ancak CHP'liler bu kez de 5’inci maddenin oylamasına katılmama kararı alarak boykot etti.

"KÖPEK GİREMEZ" TARTIŞMASI

TBMM Genel Kurulu’ndaki bu kavgadan sonra yaşanan tekme tokatlı kavganın yankıları ertesi gün de sürdü. CHP’li bir milletvekilinin AK Partili bir milletvekilinin ayağını ısırdığı iddiası yeniden gerilime yol açtı. AK Partili milletvekilleri Mihrimah Belma Satır ve Gökçen Özdoğan Enç, Genel Kurul’a CHP’li vekillere atıf yaparak “köpek giremez” afişleriyle geldi. Bu afişlerin CHP sıralarına gösterilmesi tansiyonu yeniden yükseltti. 

ÖZGÜR ÖZEL: GELİP KANIMIZI İÇMEK İSTEDİLER

CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel sosyal medya hesabından yazdığı mesajda, önceki gün CHP kulisine giden AK Partilileri hatırlatarak, şöyle yazdı: “Dün kulisimize gelip çayımızı içmek isteyenler, Bugün kürsüde üzerimize gelip kanımızı içmek istediler.”

HDP, TUTUKLU HER VEKİL İÇİN YA CEZAEVİNDE YA DA ‘REHİN’ DEDİ

HDP Grubu, Meclis'teki diğer üç partinin desteğiyle dokunulmazlıkların kaldırılması nedeniyle darbe girişiminden sonra 11 milletvekilinin tutuklanması gerekçesiyle anayasa görüşmelerine katılmasına rağmen oy kullanmadı. Görüşmeler sırasında HDP Grubu cezaevindeki 11 milletvekilinin adı okunarak kabinlere çağrılmasında ilginç bir yönteme başvurarak protesto gösterisinde bulundu. HDP milletvekilleri ad okunma işlemi sırasında Genel Kurul'da bulunamayan milletvekilleri için hep birlikte "Cezaevinde" diye bağırdı.

HDP’Lİ PAYLAN’A ‘SOYKIRIM’ CEZASI: 3 BİRLEŞİME KATILAMADI

Genel Kurul'da, değişikliğin teklifinin 11. maddesinin görüşmelerinde söz alan HDP İstanbul Milletvekili Garo Paylan, yok sayılanların ya sessizliğe büründüğünü ya da isyan ettiğini söyledi. Paylan, "Bir zamanlar yüzde 40'tık, bugün binde biriz. Herhalde başımıza bir iş geldi ki… Ben adına soykırım diyorum, siz ne derseniz deyin. Adını hep beraber koyalım ve yolumuza devam edelim. Ermeni halkı başına ne geldiğini çok iyi biliyor. Atamın, dedemin başına ne geldiğini çok iyi biliyorum. Gelin adını siz koyun, hep beraber yüzleşelim. Artık biz yok hükmündeyiz, binde bire düşmüş durumdayız" ifadelerini kullandı. 

Genel Kurul'a verilen aradan sonra AK Partili, CHP ve MHP adına söz alan milletvekilleri, Garo Paylan'ın açıklamasını kınadıklarını ifade etti. Paylan'a 'soykırım' sözü için TBMM'den 3 birleşim boyunca çıkarılma cezası verildi. Paylan'ın sözlerinin de tutanaklardan çıkarılacağı belirtildi.

HDP GİDİNCE TÜM MADDELERİ GEÇİRMEK İSTEDİ

Garo Paylan’a verilen cezadan dolayı HDP, Genel Kurul görüşmelerine 1 gün katılmama kararı aldı. HDP’nin bir günlüğüne Meclis’ten çekilmesini fırsat bilen AK Parti ve MHP, CHP’nin itirazlarına rağmen geriye kalan dört maddenin de aynı gece sabaha kadar mesai yapılarak görüşülmesini ve birinci tur oylamasının tamamlanmasının istedi.

Bunun üzerine HDP Ankara Milletvekili Sırrı Süreya Önder protesto amacıyla Genel Kurul’a tek başına gelerek oturdu. Önder’in ardından diğer HDP’lilerin tümü Genel Kurul’a geri göndü. 

CHP’li vekiller de kalan 4 maddenin başka birleşime kalması için oylamayı yavaşlatarak kabinlerden çıkmadı ve kabin önünde uzun kuyruk oluşturdu. 
Yedi gün süren uzun ve yorucu bir mesainin ardından söz konusu değişiklik teklifinin ilk turu mevcut onsekiz maddenin tümünün kabul edilmesiyle sonlandırıldı.

İKİNCİ TURDA NELER YAŞANDI?

İlk turu gergin geçen görüşmelerin, ikinci turunda da tartışmalar yaşandı. Görüşmelerin ikinci turunda ilk gün, teklifin ilk 7 maddesi kabul edildi.

HDP 'HAYIR' YAZILI YAKA KARTLARIYLA GENEL KURUL’DA

Salı günü gerçekleşen Meclis grup toplantısında 'Hayır' kampabyasını başlatan HDP'de milletvekilleri ikinci tur görüşmelerine 'Hayır' yazılı yaka kartlarıyla katıldı. Oylama için tutuklu HDP'li vekillerinin ismlerinin okunduğu sırada "Rehin" diye bağırıldı.

6'NCI MADDENİN İLK OYLAMASI İPTAL EDİLDİ

Görüşmeler devam ederken 6'ıncı maddenin oylanması sırasında tartışma çıktı. TBMM Başkanvekili Ayşenur Bahçekapılı, oylama sırasında ara verdi. Verilen aradan sonra oylar geçersiz sayıldı. Tekrar oylama yapıldı.

"AKP, AÇIK OY KULLANMAYANLARI FİŞLİYOR" İDDİASI

İkinci turun ilk günü yine AK Partili vekillerle ilgili skandal bir iddiayla başladı. CHP İstanbul Milletvekili Eren Erdem, görüşmelere ilişkin bir video paylaştı. Erdem, AK Parti sıralarından gizli yapılması gereken oylamada kabine giren kişilerin fişlendiğini söyledi. 

AYLİN NAZLIAKA KENDİNİ KÜRSÜYE KELEPÇELEDİ

TBMM Genel Kurulu'nda devam eden anayasa değişikliği teklifi görüşmelerinin ikinci turunun ikinci gününe ise kadın milletvekilleri arasındaki kavga damga vurdu. Saat 14:00'te toplanan Genel Kurul'da Ankara Bağımsız Milletvekili Aylin Nazlıaka, TBMM Genel Kurulu'nda başkanlık sistemini içeren anayasa değişikliği teklifinin ikinci tur görüşmeleri yapılırken, kendisini Meclis kürsüsünde mikrofona kelepçeledi. Nazlıaka'nın 1,5 saat süren eylemi AK Partili kadın milletvekillerinin müdahalesiyle sonlandırıldı. Çıkan kavgada TBMM Grup Başkanvekili ve HDP İstanbul Milletvekili Pervin Buldan ve CHP İstanbul Milletvekili Şafak Pavey hastaneye kaldırıldı. İki milletvekilini darp ettiği belirtilen AK Parti Antalya Milletvekili Gökçen Özdoğan Enç de tedavi altına alındı. 10 günlük iş göremez raporu aldığı ifade edilen Gökçen Enç, 8. maddenin oylamasına katılmak için TBMM'ye geldi.

Eylemden sonra açıklama yapan Aylin Nazlıaka: “Bugün önemli madde daha onaylanacaktı. Madde oylamasından önce ben demokratik eylem gerçekleştirdim kendimi kelepçedim. Burdan iki önemli mesaj vermek istedim. Meclisin kapısına kilit vuruluyor. Bende kendimi kelepçeleyerek bu rejim değişikliğine hayır diyerek bunu bütün dünyaya duyurmak istedim. İkinci önemli hedefim ise evet diyecek olan MHP milletvekillerine seslenmekti.

MHP seçmeninden çeşitli telefonlar mesajlar alıyorum. MHP milletvekilleri ile konuşun ve onların hayır demesini sağlayın. Bende kürsüden MHP milletvekillerine ve sayın Bahçeliye seslendim. Yurtsever insanlar olduklarına inandığımı ve cumhuriyetimizi yok edecek olan taslağa hayır demeleri için bir kez daha düşünmelerini istedim. Bahçelinin yüzüne bakarak bunu ifade ettim. Gelecek seçimler için değil gelecek nesiller için siyaset yaptığımızı ifade ettim” dedi.

Görüşmelerin son gününde de tasarının tümü üzerine yapılan oylama da yine sık sık “açık oy kullanıldığı” yönünde tartışma yaşandı. Meclis Başkanvekili sık sık, “alanın boşaltılması” anonsu yaptı ve zaman zaman da oylamaya kısa aralar verildi. Tartışmalar nedeniyle oy sandıklarının önünde milletvekilleri toplandı. 

Tasarının tümü üzerine yapılan oylamada 488 oy kullanıldı. Teklifin tümü 339 oy ile meclisten geçti. Tasarının tümü için 142 red oyu kullanıldı. 5 boş 2 de geçersiz oy kullanıldı. 

Meclis Başkanvekili Ayşenur Bahçekapılı sonucu, “Egemenlik gerçekten kayıtsız şartsız milletindir” sözleriyle duyurdu ve “Bu teklifin maddelerinde ve tümünde oylar usülüne göre kullanılmıştır ve teklif kabul etmiştir” diye anons etti.

BAŞBAKAN YILDIRIM’DAN AÇIKLAMA

Anayasa tasarısının referandum aralığında mecliste kabul edilmesinin ardından konuşan AK Parti Genel Başkanı ve Başbakan Binali Yıldırım, meclisin bir anayasa değişikliği yapmadığını, bunun için halka gitmenin yolunu açtıklarını dile getirdi. Yıldırım, “Biz milletvekilleri olarak işi millete tevdi ediyoruz, söz yetki karar milletindir. Yetki ve mühür milletin elindedir. Milletimiz bu konuda son sözü söyleyecek son kararı verecektir” dedi. 

KABUL EDİLEN TÜM MADDELER

1. madde
Yargı ile ilgili düzenlemeyi içeren birinci maddeye 347 kabul oyu geldi.

2. madde
Teklifin, milletvekili sayısını 550'den 600'e çıkarılmasını öngören ikinci maddesi 343 oyla kabul edilmişti.

3. madde
Seçilme yaşının 25'ten 18'e düşürülmesini öngören 3. Madde 341 oyla kabul edilmişti.

4. madde
"TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 5 yılda bir, aynı gün yapılmasını" öngören 4. madde 343 oyla kabul edilmişti.

5. madde
Meclisin görev ve yetkilerinin sıralandığı 5. madde ise 343 oyla kabul edildi.

6. madde
Gensoruyu kaldıran 6. madde 343 oyla kabul edildi.

7.madde
Cumhurbaşkanlığı seçimini düzenleyen 7. madde de 340 oyla kabul edildi.

8.madde
Cumhurbaşkanı'na yürütme yetkisi veren ve 'Devlet Başkanlığı' sıfatı getiren 8. madde 340 oyla kabul edildi.

9.madde
Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğunu düzenleyen 9. madde 343 oyla kabul edildi.

10.madde
Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların cezai sorumluluğunu düzenleyen 10. madde 343 oyla kabul edildi.

11. madde
Cumhurbaşkanı'na TBMM'yi feshetme ve TBMM'nin beşte üç çoğunlukla erken seçim kararı alma yetkilerini düzenleyen 11. madde 341 oyla kabul edildi.

12.madde
Cumhurbaşkanı'na olağanüstü hal ilan etme yetkisi veren 12. madde 344 oyla kabul edildi.

13.madde
Askeri mahkemelerin hangi koşullar altında kurulabileceğine ilişkin düzenlemeye yer verilen 13. madde 343 oyla kabul edildi

14.madde
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun adını 'Hakimler ve Savcılar Kurulu' şeklinde değiştiren ve kurulun üye sayısını 13, daire sayısını 2 olarak belirleyen 14. madde 341 oyla kabul edildi.

15. madde
Cumhurbaşkanının bütçe kanun teklifini TBMM'ye sunmasını öngören 15. madde 341 oyla kabul edildi.
16. madde
Anayasa değişiklik teklifinde önerilen hükümet sistemine uyumluluk için anayasanın farklı maddelerinde değişiklikleri öneren 16. madde 341 oyla kabul edildi.

17. madde 
17'inci Madde kabul edildi. Maddeye 342 kabul, 135 ret oyu verildi. TBMM'nin bir sonraki seçimi ve cumhurbaşkanı seçimi, 3 Kasım 2019 tarihinde yapılacak. Seçimin yapılacağı güne kadar milletvekillerinin ve cumhurbaşkanının görevi devam edecek. 

18. madde 
Son madde olan 18'inci maddenin oylama işlemi tamamlandı. 18'inci maddeye 344 kabul oyu, 131 ret oyu verildi. Maddeye "Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesileceğini" içeriyor.