Prof. Dr. Ahmet İnsel, Yüzde On Mecmuası'nın 4'üncü sayısı için kaleme aldığı "HDP mi CHP mi ikileminin çözümü basit" başlıklı yazısında, seçimlere ilişkin başlıca araştırma sonuçlarına dikkati çekerek, araştırmacıların, "hem CHP'ye destek olmak hem de HDP'nin barajı geçmesini isteyen kararsız seçmen, ancak HDP'ye oy vererek bu iki amacını aynı anda gerçekleştirebilir," dediğini belirtti. İnsel, "Oy değişimi sadece CHP’den HDP’ye doğru olsa bile, HDP barajı geçerse ve bu nedenle CHP bir iki milletvekili kaybetse bile, AKP karşısında CHP çok kârlı çıkıyor," dedi.
İnsel'in yuzdeon.org'da yer alan yazısının tamamı şöyle:
Yüzde on barajı, ilk defa, çok küçük bir seçmen grubunun stratejik nedenlerle oy kullanması durumunda parlamento aritmetiğini büyük ölçüde değiştirecek. Bu son derece anti-demokratik baraj nedeniyle parlamento aritmetiği ile seçim sonuçları arasında yaşanan en büyük çarpıklık, 2002 seçimlerinden çıkan milletvekili dağılımıydı. Ama 2002 seçimleri öncesinde kimse böyle bir şey beklemediği için, seçmenler stratejik gerekçeyle oy kullanmamışlardı. Sonuç bu açıdan herkes için büyük bir sürpriz olmuştu.
2007 ve 2011 seçimlerinde DTP/BDP bağımsız adayları destekleyerek, barajın AKP'ye fazladan milletvekili sağlayan etkisini bir miktar sınırlayabilmişti. 2015 seçimlerinde ise HDP'nin parti olarak yüzde 10 barajının çevresinde bir oy almasının beklenmesi, stratejik oy kullanımını son derece önemli ve meclis aritmetiğini büyük ölçüde belirler duruma getirdi.
Erdem Yörük'ün T24 sitesindeki blogda yer alan bir değerlendirme yazısı bunu çok açık biçimde gösteriyor (tıklayınız). İstatistik diline vakıf olmayanların anlamasını kolaylaştırmak için, söz konusu yazıyı burada özetleyeceğim.
Yazının temel varsayımı -ki son derece doğru- seçimde partilerin aldıkları oy oranından daha önemli olanın bu oy dağılımının mecliste yarattığı güç dengesi oduğu. Bu nedenle CHP için % 26 veya % 28 oy almak arasında meclisteki güç dengesi açısından anlamlı bir fark olmayacak. CHP için esas denklem AKP'nin kaç milletvekiline sahip olacağı. İki araştırmacı CHP'nin en büyük rakibine, yani AKP'ye oranla mecliste, komisyonlarda ne kadar güçlü olacağının ölçülmesi gerektiğini belirtiyorlar. Bu göreli güç göstergesini CHP/AKP milletvekili oranı olarak ifade ediyorlar.
HDP'YE GİDEN HER OY CHP'Yİ GÜÇLENDİRECEK
Basit bir örnekle durumu tarif edebiliriz: CHP'nin 140, AKP'nin 325 milletvekiline sahip olmasıyla, CHP'nin 135 AKP'nin 280 milletvekiline sahip olması arasında, meclis güç dengesi açısından CHP lehine çok büyük bir fark var.
Araştırmacılar, CHP'den HDP'ye toplam oyların % 1 veya % 2'sine tekabül eden bir geçişin, HDP'nin barajı geçmesini sağlayacağı için, CHP'nin mecliste daha etkili, dolayısıyla başarılı olma oranını en yükseğe çıkaracağını gösteriyor. Yaptıkları analizde iki uç nokta var. Eğer HDP'nin % 9'dan daha fazla oy alma ihtimali yoksa elbette CHP ile HDP arasında oy verme konusunda ikircikli olan CHP eğilimli seçmenin, oyunu CHP'ye vermesi bu partinin mecliste biraz daha az güçsüz olmasına yarar. Paradoks HDP'nin oylarının % 10'u geçtiği durumda ortaya çıkıyor. HDP'nin oyunun % 10,5 olması durumunda, HDP'ye oy vermiş CHP'li seçmenin kendi partisine sağladığı meclis gücü çok yüksek.
Bunu şu örnekle izah ediyor araştırmacılar. HDP'nin oyunun % 9.8'de kaldığı ve AKP'nin % 43, MHP'nin % 17 aldığı durumda, meclisteki CHP/AKP oranı 0,45 olacak. Buna karşılık toplam oy içinde CHP'nin oyunun HDP lehine % 0,2 (binde 2) azalması, yani HDP'nin barajı geçmesi durumunda CHP/AKP milletvekili oranı 0,51'e çıkıyor. CHP, AKP karşısında hissedilir biçimde güçleniyor.
KARARSIZ SEÇMENLER İÇİN HESAP ORTADA
Söz konusu hesapta, AKP seçmeninden HDP'ye oy gelmesi varsayımı dikkate alınmamış. Bu durumda da elbette CHP'nin meclis güç dengesi oranı yükseliyor. Ama araştırmacıların belirttiği gibi, oy değişimi sadece CHP'den HDP'ye doğru olsa bile, HDP barajı geçerse ve bu nedenle CHP bir iki milletvekili kaybetse de, AKP karşısında CHP çok kârlı çıkıyor.
HDP'nin % 10 barajını kesin geçip geçmeyeceğinin belirsiz olduğu bir ortamda, yani bugünkü durumda, aynı kişi oyunu HDP'ye değil CHP'ye verdiğinde, eğer HDP barajı geçmezse, yukarıdaki CHP/AKP milletvekili oranını AKP lehine arttırmış oluyor. Hiç oy kullanmadığında, HDP'nin aldığı sonuç ne olursa olsun, CHP/AKP milletvekili oranının belirlenmesine sağlayacağı katkı sıfır. Buna karşılık, HDP'nin oyunun % 10 ile 11 arasında olması durumunda, bu partiye oy vermiş seçmenin CHP/AKP milletvekili oranını yükseltme gücü çok yüksek.
Sonuç olarak, diyor araştırmacılar, hem CHP'ye destek olmak hem de HDP'nin barajı geçmesini isteyen kararsız seçmen, ancak HDP'ye oy vererek bu iki amacını aynı anda gerçekleştirebilir. Başka bir ifadeyle, böyle bir oy "CHP hayır kurumu" olduğu için değil, tam tersine CHP'nin de mecliste çok daha güçlü olmasını sağlayacağı için verilmiş olacak.
