Önder Elaldı / Özgür Gündem

Lazika Yayın Kolektifi’nin hazırladığı “Kardeş Diller Sözlüğü” yayınlandı. Sözlük, Anadolu ve Kürdistan coğrafyasında yaşayan halkların kaybolmakta olan dillerine dikkat çekmekle birlikte asimilasyon kıskacındaki halkların yaşadığı acıların ortaklığına vurgu yapıyor. Kitapta, Kürtçe, Lazca, Adigece, Kirmanckî (Zazaca), Süryanice, Türkiye Gürcücesi, Pomakça, Pontus Rumcası ve Hemşince sözlükler bulunuyor. Kolektif’ten Murat Murğulişi tarafından yayına hazırlanan sözlüğe, birçok dilbilimci de katkı sunmuş. Murğulişi, sözlükle Anadolu ve Kürdistan’daki dillerin yaşadığı asimilasyon sürecini hatırlatıp dillerin geleceğine yönelik çalışmaların önemine değindiklerini belirtti.

ULUS DEVLET TEKLEŞTİRDİ

Murğulişi, sözlükle Anadolu ve Kürdistan’da yaşayan halkların biraradalığını dilleri oluşturan kelimeler aracılığı ile de göstermek istediklerini ifade etti. Anadolu’daki dil kırımının mazisinin çok eskiye dayanmadığını kaydeden Murğulişi, cumhuriyetin ilanı ile birlikte yeni bir ulus devlet yaratma fikri çerçevesinde Anadolu’daki dillerin yokoluş sürecinin başlatıldığını söyledi. Murğulişi, ayrıca hiçbir ülke toprağında, bu kadar kısa sürede bu kadar çok dilin kaybolma noktasına gelmediğini de sözlerine ekledi.

DİLLER İÇİN HENÜZ GEÇ DEĞİL

Kitapla sadece bir “sözlük” hazırlama fikrinde olmadıklarının da altını çizen Murğulişi, “UNESCO 2008 yılında yayınladığı raporda Anadolu’da on beş farklı dilin kaybolma tehdidi altında olduğunu vurgulayıp, çözümler üretilmez ise bu dillerden büyük bir çoğunluğunun birkaç nesil sonra kaybolacağını açıklamıştı. Raporda belirtilen bu diller arasında Lazca “ciddi tehlike altında olan diller” kategorisinde yer aldı. Bu kitap, bu dillerin korunabilmesi için sorumlu kişilerin sorumlu davranmaları yönünde bir davetiyedir. Çünkü henüz bu dillerden hiçbiri için geç kalınmış sayılmaz” dedi.

SÜRYANİCE SÖZLÜK BULAMADIK

Murğulişi, kitabın çalışma yöntemine ilişkin ise şunları ifade etti: “Ben bu sözlüğe başlarken, kafamda “sözlük” hazırlamaktan çok diller için neler yapılabilir mesajını nasıl verebilirim, kaygısı vardı. Çalışma yöntemim şu oldu; önce 600 kelimelik temel bir Türkçe sözlük taslağı hazırladım. Daha sonra bulabildiğim kadar çok sözlükten, ilgili dillerin dosyasını oluşturdum. Daha sonra dosyaları redakte için bu dillerde çalışmalar yapmış kişilere yolladım. Fakat Süryanice, Hemşince ve Postus Rumcasında çok sıkıntı yaşadım. Rahatlıkla ulaşabileceğimiz Süryanice sözlük bulamadık. Ya da Hemşince, Romeika... Belki bu çalışma, bu alanda çalışma yapan araştırmacılara temel hazırlar.

KİRMANCKÎ CİDDİ TEHDİT ALTINDA

Kitapta Kirmanckî’ye ayrı bir önem verdiklerini kaydeden Murğuluşi, Kirmanckî’nin UNESCO’nun raporunda ciddi bir tehlikede gösterildiği için kitapta ayrı yer aldığını ifade etti. Kitapta, Kirmanckî’nin ayrı bir dil gösterilme iddialarına ilişkin ise şu yanıtı veriyor: Bu kesinlikle doğru değildir. Biz, herhangi bir diyalektin, bir dil olup olmadığına karar verebilecek yetkinlikte değiliz. Bizler asla bu konuya taraf olmamışızdır. Bütün bu tartışmaların ötesinde önemli olanın Kirmanckî’nin korunmaya ve yardıma ihtiyaç duyduğu gerçeğidir.