Soma'daki facianın trafoda meydana gelen yangın olarak gösterilirken, trafo satışı ve montajı yapan uzmanlar gösterilen gerekçeyi yorumladı.
Madenlere elektrik trafoları satışı ve montajı yapan yetkin bir firmanın uzmanı, "Ya gerçek saklanıyor ya da ex-proof dediğimiz ampulünden kablosuna tamamıyla patlama ve yanmaya dayanıklı malzemeler yerine kalitesiz malzeme kullanılmıştır madende" dedi.
Manisa Soma’da meydana gelen faciaya yetkililerin açıkladığı ilk bilgiye göre trafo ve elektrik panosunun patlamasının yol açtığı gerekçe gösterildi.
Türkiye’de madenlere elektrik trafoları satışı ve montajı yapan yetkin bir firmanın uzmanı, Radikal’den Fatih Yağmur’a verdiği bilgide Soma’daki patlamanın trafodan çıkmasının madenler için kullanılan malzemelerin özellikleri nedeniyle neredeyse imkânsız olduğunu söyledi.
İsmini vermek istemeyen uzman, “Ya gerçek neden saklanıyor ya da ex-proof dediğimiz ampulünden kablosuna tamamıyla patlama ve yanmaya dayanıklı malzemeler yerine kalitesiz malzeme kullanılmıştır madende” dedi.
İşte elektrik mühendisi, çok sayıda trafo inşa eden uzman şunları söyledi:
Yangın ve patlamaya ne sebep vermiş olabilir?
“Maden ocaklarında kullanılan trafolarda yangın çıkması ve patlama yaşanması ihtimali yok, sıfırdır. Çünkü bu trafolar ex - proof malzemelerdir. Trafolar da panolarda tüm ekipmanları her şey dâhil olmak üzere ex-proof, yani, patlamaya ve yanmaya dayanıklı malzemelerden üretilir. Ama bu maden ocaklarının sahiplerine bağlı. Bu kurallara ne kadar riayet edildi? Ne tür bir trafo satın aldıkları önemli. Piyasada normal yerlerde satılan direk tepesine konulan trafolardan alıp da oraya koydularsa bir facia. Bu trafolar bir olay yada patlama olduğunda hemen yangın çıkarmaya ve hatta yangını körüklemeye müsait. İşverenin bu kurallara ne kadar riayet ettiği konusunda bilgimiz yok. Ama kural olarak maden ocaklarında kullanılacak trafolar ve tüm elektrik ekipmanları, ez-proof yani patlamaya karşı dayanıklı malzeme olması lazım. Malzemelerin tamamının bu özellikte olması şart. Malzemelerin tamamının ex-ploof özellikli olması halinde bu malzemelerden kaynaklı bir olayın, yangının veya patlamanın meydana gelmesi mümkün değildir.”
Ucuz malzeme mi kullanılmış olabilir?
“Burada hedef saptırılıyor olabilir. Ama kuralına uygun olmamışsa malzeme, trafodan, elektrik panosundan dolayı böyle bir olay yaşanmış olabilir. Ama yönetmeliklere, şartnamelere uygun malzeme kullanılmışsa bunun olma ihtimali yoktur, sıfır.”
Trafoların yer altına inşa edilmesi şart mı? Dışarıda bulunmaları daha güvenli olmaz mıydı?
“Maalesef maden ocaklarındaki galerilerin derinliği ve mesafeler nedeniyle enerjinin kayıpsız bir şekilde kullanım noktasına ulaşması için maalesef maden ocaklarının içerisinde kullanılıyor. Ama ex-proof malzeme kullanılması durumunda trafoların maden ocakları içesinde yer almalarının herhangi bir sakıncası yok.”
‘Böyle bir şey imkânsız’
Patlayıcı Ortamlar ve Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Elektrik Aygıtlar kitabının yazarı ve birçok madende elektrik tesisatı ve trafolarla ilgili eğitim semineri veren Elektrik Mühendisi Kemal Sarı da trafoların patlamasıyla yangın çıkması ihtimalinin neredeyse yok denecek kadar az olduğunu söyledi.
Sarı, “Türkiye’de madenlerde kullanılan trafo üretilmiyor. Tamamını yurtdışından alıyoruz. Bunlar da çok özel üretimdir. Kullanılan kablolar vs özeldir. Bir trafo patlayabilir, kısa devre yapabilir ama kesinlikle yangın çıkartmaz. Böyle bir şey imkânsız. Soma’daki kazanın da trafodan meydana gelmesi mümkün görünmüyor. Uzmanların incelemesinden sonra yangının nedeni ortaya çıkacaktır ancak şöyle bir durum var. Soma madenlerindeki kömür içten içe yanar. Zonguldak’tan farklıdır. Belki bir yerde küçük bir yangın çıkmıştır. Kontrol altına alınamamış ve büyümüştür. Yani bir dikkatsizlik, ihmal olabilir.”
Sarı, yangın sürerken içeriye hava pompalanmasının da çok tehlikeli olduğunu vurguladı. Sarı, “Böyle bir girişim yangını arttırır” dedi.
