'İç Güvenlik Paketi' doğrultusunda 'Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu' değiştirildi; keyfi yasak, gözaltı ve 'fişleme' resmileşti. 'Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'nun uygulanmasına dair yönetmelik’te yapılan değişiklikler Resmi Gazete'de de yayınlandı.

Toplantı ve gösteri hakkının kapsamını daraltan, vali, kaymakamlar ve güvenlik güçlerine geniş yetkiler tanıyan değişiklikler ile toplantı veya gösteri düzenlemek isteyen yurttaşlara yer ve güzergâh, kamu düzeni ve genel asayiş ve vatandaşların günlük yaşamını zorlaştırma gibi sebepler öne sürülerek 'toplantı ve gösteri yürüyüşleri mülki amir tarafından (vali ya da kaymakan) yasaklanabilecek, güzergah ve yer  değiştirilebilecek' deniliyor.

Diğer taraftan yapılan bir diğer değişiklikle de polislere, 'suç işlediğini tespit etttiği' kişileri emir ve ihtarların yapılmasına gerek duymadan yakalayıp gözaltına alabilecek yetki verilirken, fişlemenin önü açılıyor.

Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelikte kullanılan ifadelerin tamamı şöyle:

"8/8/1985 tarihli ve 18836 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 1 inci maddesinde yer alan “hükümet komiseri ve yardımcılarının,” ibaresi yürürlükten kaldırılmıştır.

MADDE 2 – Aynı Yönetmeliğin 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) ve (g) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aynı fıkraya (i) bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki bentler eklenmiştir.

“e) Mahallin en büyük mülkî âmiri; İllerde vali, ilçelerde kaymakamı,”

“g) Genel kolluk kuvvetleri; il içinde görevli veya o ilde geçici olarak görevlendirilmiş polis ve jandarma birliklerini,”

“j) İrtibat kurulu; Mahallin güvenlik amirinin görevlendirdiği bir kolluk görevlisinin başkanlığında, düzenleme kurulu başkanının görevlendirdiği en az iki üyeden oluşan kurulu,

k) Mahallin güvenlik amiri; İllerde il emniyet müdürü ve il jandarma komutanını, ilçelerde ilçe emniyet müdürü/amiri ve il merkez/ilçe jandarma komutanını,

l) Yetkili kolluk amiri; Mahallin güvenlik amiri tarafından toplantı ya da gösteri yürüyüşündeki güvenlik tedbirlerinden sorumlu kılınan en rütbeli emniyet ve jandarma personelini,”

MADDE 3 – Aynı Yönetmeliğin 3 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 3 – Toplantı ve gösteri yürüyüşleri, tüm il ve ilçe sınırları içerisinde aşağıdaki hükümlere uyulmak şartıyla her yerde yapılabilir.

a) İl ve ilçelerde toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı, kamu düzenini ve genel asayişi bozmayacak ve vatandaşların günlük yaşamını zorlaştırmayacak şekilde ve Kanunun 22 nci maddesinin birinci fıkrasında sayılan sınırlamalara uyulması kaydıyla Türkiye Büyük Millet Meclisinde grubu bulunan siyasi partilerin il ve ilçe temsilcileri ile güzergâhın geçeceği ilçe ve il belediye başkanlarının, en çok üyeye sahip üç sendikanın ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının il ve ilçe temsilcilerinin yazılı görüşleri alınarak her yıl Ocak ayında mahallin en büyük mülki amiri tarafından belirlenir. Kamu düzeni ve genel asayişin temini bakımından zorunluluk olan hallerde toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı yıl içerisinde aynı usulle değiştirilebilir. İl ve ilçenin büyüklüğü, gelişmişliği ve yerleşim özellikleri dikkate alınarak birden fazla toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı belirlenebilir.

b) Belirlenen toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhı yerel gazeteler ile valilik ve kaymakamlık internet sitelerinden ilan edilerek halka duyurulur. Ayrıca, kuvvet talep edilecek askeri birlik komutanlığına da bildirilir.

c) Toplantı ve gösteri yürüyüşleri yer ve güzergâhı hakkında sonradan yapılacak değişiklikler de aynı yöntemle yapılır. Bu değişiklikler duyurudan on beş gün sonra geçerli olur.

ç) Birden fazla toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergâhının belirlendiği il ve ilçelerde düzenleme kurulu, kamu düzenini ve genel asayişi bozmayacak ve vatandaşların günlük yaşamını zorlaştırmayacak şekilde belirlenen yer ve güzergâhlardan birisini tercih edebilir.

MADDE 4 – Aynı Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının  (e), (f), (g) ve (j) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“e) Ateşli silahlar veya havai fişek, molotof ve benzeri el yapımı olanlar dahil patlayıcı maddeler veya her türlü kesici, delici aletler veya taş, sopa, demir ve lastik çubuklar, boğma teli veya zinciri, demir bilye ve sapan gibi bereleyici ve boğucu araçlar veya yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar veya diğer her türlü zehirler veya her türlü sis, gaz ve benzeri maddeleri toplantı yerine sokmak isteyen kişileri önlemek, bu gibilerin varlığından güvenlik kuvvetlerini haberdar etmek, yakalanmalarına yardımcı olmak,”

“f) Yasadışı örgüt ve topluluklara ait amblem ve işaret taşınarak veya bu işaret ve amblemleri üzerinde bulunduran üniformayı andırır giysiler giyilerek veya kimliklerini gizlemek amacıyla yüzlerini tamamen veya kısmen bez vesair unsurlarla örterek toplantı ve gösteri yürüyüşlerine katılan ve kanunların suç saydığı nitelik taşıyan afiş, pankart, döviz, resim, levha, araç ve gereçler taşıyarak veya bu nitelikte sloganlar söyleyerek veya ses cihazları ile yayınlayarak, toplantı ve gösteri yürüyüşüne katılmak isteyen kişileri önlemek amacıyla, bu gibilerin varlığından güvenlik kuvvetlerini haberdar etmek, yakalanmalarına yardımcı olmak,”

“g) Halkı suç işlemeye özendirici konuşmaları önlemek,”

“j) Toplantının ve gösteri yürüyüşünün kanunlara uygun yürütülmesi amacı ile yetkili kolluk amirince istenen hususları yerine getirmek ve çalışmalarına yardımcı olmak.”

MADDE 5 – Aynı Yönetmeliğin 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 10 – Düzenleme kurulu, başkan dahil en az yedi üyesini toplantı ve gösteri yürüyüşü başlamadan önce toplantı yerinde hazır  bulundurmak  ve bunların toplantının bittiği, katılanların tamamen dağıldığı yetkili kolluk amirince kendilerine bildirilinceye kadar toplantı yerinde kalmalarını sağlamakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirildiğine dair tutulan tutanak, düzenleme kurulu tarafından hazırlanarak yetkili kolluk amirine teslim edilir.

Düzenleme kurulunun çabalarına rağmen, toplantı ve gösteri yürüyüşünde sükun ve düzen sağlanamaz veya toplantı ve gösteri yürüyüşü amacı dışına çıkarsa, kurul veya toplanamadığı takdirde kurul başkanı dağılma kararı alır ve durumu derhal yetkili kolluk amirine bildirir. Bu durum, düzenleme kurulunun o ana kadar kanundan doğan sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

Toplantı ve gösteri yürüyüşünün sona erdirilmesine karar verilmesi halinde düzenleme kurulu üyeleri bu karara uyarak, yerine getirilmesi için kararın ilanı dahil, her türlü gayreti göstermek zorundadırlar.

Kanuna uygun olarak başlayan bir toplantı veya gösteri yürüyüşü, daha sonra Kanunun 23 üncü maddesinde belirtilen Kanuna aykırı durumlardan bir veya birkaçının vuku bulması sebebiyle, Kanuna aykırı toplantı veya gösteri yürüyüşü hâline dönüşürse:

a) Düzenleme kurulu veya kurul başkanı toplantı veya gösteri yürüyüşünün sona erdiğini topluluğa ilan eder ve durumu derhâl yetkili kolluk amirine bildirir.

b) Düzenleme kurulunun veya kurul başkanının bu görevi yerine getirmemesi hâlinde, durum yetkili kolluk amiri tarafından mahallin en büyük mülki amirine bildirilir. Mahallin en büyük mülki amiri tarafından toplantının sona erdirilip erdirilmeyeceğine dair karar alınır.

c) Mahallin en büyük mülki amiri, yazılı veya acele hâllerde sonradan yazı ile teyit edilmek kaydıyla sözlü emirle, mahallin güvenlik amirlerini veya bunlardan birini görevlendirerek olay yerine gönderir.

Bu amir, topluluğa Kanuna uyularak dağılmalarını, dağılmazlarsa zor kullanılacağını ihtar eder. Topluluk dağılmazsa zor kullanılarak dağıtılır. Güvenlik kuvvetlerine karşı fiili saldırı veya mukavemet veya korudukları yerlere ve kişilere karşı fiili saldırı hali mevcutsa, ihtara gerek olmaksızın zor kullanılır.”

MADDE 6 – Aynı Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “güvenlik kuvvetleri âmiri” ibaresi “yetkili kolluk amiri” şeklinde değiştirilmiştir.

MADDE 7 – Aynı Yönetmeliğin 15 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “hükümet komiseri” ibaresi “yetkili kolluk amiri” şeklinde, üçüncü fıkrasında yer alan “mahallî mülkî âmirine” ibaresi “yetkili kolluk amiri tarafından mahallin en büyük mülki amirine” şeklinde değiştirilmiştir.

MADDE 8 – Aynı Yönetmeliğin 16 ncı maddesinin birinci fıkrasının (d), (e), (g), (h) ve (l) bentleri aşağıdaki şekilde, ikinci fıkrasında yer alan “O yerin yetkili” ibaresi “Mahallin” olarak değiştirilmiş ve ikinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“d) Toplantının huzur ve sükununu bozanları, düzenleme kurulunun isteği üzerine toplantı yerinden uzaklaştırmak,”

“e) Kanuna uygun olarak başlayıp kanuna aykırı duruma dönüştüğü, düzenleme kurulu aracılığı ile topluluğa ilan edilmesine rağmen dağılmayan topluluğa, kanuna uyarak dağılmalarını dağılmazlarsa zor kullanılacağını ihtar etmek ve topluluk dağılmazsa basınçlı ve/veya boyalı su veya diğer zor kullanma araçları ile zor kullanarak topluluğu belirlenen güzergahtan dağıtmak,”

“g) Toplantı veya yürüyüşe ateşli silah veya havai fişek, molotof ve benzeri el yapımı olanlar dâhil patlayıcı madde veya her türlü kesici, delici alet veya taş, sopa, demir ve lastik çubuklar, boğma teli veya zinciri, demir bilye ve sapan gibi bereleyici, boğucu araçlar veya yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar veya diğer her türlü zehirler veya her türlü sis, gaz ve benzeri maddeler veya kanunların suç saydığı nitelik taşıyan afiş, pankart, döviz, resim, levha, araç ve gereçler taşıyarak katılanlar veya bu nitelikte sloganlar söyleyerek veya ses cihazları ile yayın yapanlar bulunuyorsa bunları olay yerinden uzaklaştırarak toplantı ve gösteri yürüyüşünün devamını sağlamak, ancak bunların sayıları ve davranışları, toplantı ve gösteri yürüyüşünü kanuna aykırı toplantı veya yürüyüşü niteliği kazandıracak derecede ise, yukarıdaki bent hükümlerine göre hareket etmek,”

“h) Kanuna aykırı olarak başlayan toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde olayı derhal mahallin en büyük mülki amirine haber vermekle beraber, mevcut imkanlarla gerekli tedbirleri alıp, topluluğa dağılmalarını, aksi durumda zor kullanılarak dağıtılacakları ihtarında bulunmak ve topluluk dağılmazsa basınçlı ve/veya boyalı su veya diğer zor kullanma araçları ile zor kullanarak dağıtmak,”

“l) Toplantı ve gösteri yürüyüşü sırasında suç işleyenleri, yukarıdaki bentlerde belirtilen emir ve ihtarların yapılmasına gerek duymadan yakalamak ve haklarında yer ve zaman kaydına bakılmaksızın, genel hükümlere göre işlem yapmak,”

“Toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde, katılımcıların ve konuşmacıların ses ve görüntüleri kolluk tarafından yapıldığı belli olacak şekilde kaydedilebilir. Elde edilen kayıt ve görüntüler şüphelilerin ve suç delillerinin tespiti dışında bir amaçla kullanılamaz.”

MADDE 9 – Aynı Yönetmeliğin 17 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “mahallin genel kolluk âmir ve komutanları” ibaresi “mahallin güvenlik amirleri” şeklinde değiştirilmiş, maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Ayrıca mahallin güvenlik amiri tarafından, asayiş harekat merkezinde görevlendirilenlerin dışında bir personel de askeri birlik harekat merkezinde görevlendirilir.”

MADDE 10 – Aynı Yönetmeliğin 23 üncü maddesinin birinci fıkrasında yer alan “toplantı veya gösteri yürüyüşlerini yasaklamaya veya iki ayı geçmemek üzere ertelemeye yetkilidir.” ibaresi “belirli bir toplantıyı bir ayı aşmamak üzere erteleyebilir veya suç işleneceğine dair açık ve yakın tehlike mevcut olması halinde yasaklayabilir.” şeklinde değiştirilmiştir.

MADDE 11 – Aynı Yönetmeliğin 24 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 24 – Mahallin en büyük mülki amirince düzenleme kurulu başkan ve üyelerine yapılacak her türlü tebligat il merkezlerinde il hukuk işleri müdürlüklerince; ilçe merkezlerinde ise ilçe yazı işleri müdürlükleri veya ilçe hukuk işleri şeflikleri tarafından yapılır.

Acil hallerde bu tebligat güvenlik kuvvetlerine yaptırılabilir.”

MADDE 12 – Aynı Yönetmeliğin 25 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 25 – Vali, kamu düzenini ve güvenliğini veya kişilerin can ve mal emniyetini sağlamak amacıyla aldığı tedbir ve kararların uygulanması için adli kuruluşlar ile 5442 sayılı Kanunun 11 inci maddesinin (D) fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla askerî kuruluşlar dışında, mahallî idareler dâhil bütün kamu kurum ve kuruluşlarının itfaiye, ambulans, çekici, iş makinesi ve tedbirlerin zorunlu kıldığı diğer araç ve gereçlerinden yararlanabilir, personeline görev verebilir. Kamu kurum ve kuruluşları, valinin bu konudaki emir ve talimatlarını yerine getirmek zorundadır. Aksi takdirde vali emir ve talimatlarını kolluk aracılığıyla uygular. Bu fıkradaki yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya geciktirilmesi sebebiyle oluşan kamu zararı ile gerçek ve tüzel kişilerin Devlet tarafından karşılanan zararları ilgili idarece genel hükümlere göre sorumlu kamu görevlilerinden tazmin edilir.

Birinci fıkrada valiye verilmiş olan yetkiler, ilçede kaymakamlar tarafından da kullanılabilir.

Mahallin en büyük mülki amirliğince toplantının güvenliği için, kurum ve kuruluşlardan sağlanan araç-gereç ve ilgili personel toplantı sonuna kadar mahallin güvenlik amirinin emrine girer.”

MADDE 13 – Aynı Yönetmeliğin 11, 12 ve 13 üncü maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.

MADDE 14 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 15 – Bu Yönetmelik hükümlerini Adalet, Milli Savunma ve İçişleri Bakanları birlikte yürütür.”

ESKİ YASADA NE DENİLİYORDU?

MADDE 3 – Herkes, önceden izin almaksızın, bu kanun hükümlerine göre silahsız ve saldırısız olarak kanunların suç saymadığı belirli amaçlarla toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir.

(Değişik 2. fıkra: 4771 – 3.8.2002 / m.5 a) Yabancıların bu Kanun hükümlerine göre toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenlemeleri, İçişleri Bakanlığının iznine bağlıdır. Yabancıların bu Kanuna göre düzenlenen toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde topluluğa hitap etmeleri, afiş, pankart, resim, flama, levha, araç ve gereçler taşımaları, toplantının yapılacağı mahallin en büyük mülki idare amirliğine toplantıdan en az kırksekiz saat önce yapılacak bildirimle mümkündür.

İSTİSNALAR

MADDE 4 – Aşağıda belirtilen toplantı ve faaliyetler bu Kanun hükümlerine tabi değildir.

a) Siyasi partilerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, vakıfların, derneklerin, ticari ortaklıkların ve diğer tüzelkişilerin özel kanunlarına ve kendi tüzüklerine göre yapacakları kapalı yer toplantıları,

b) Kanunlara uymak, kendi kural ve sınırları içinde kalmak şartıyla kanun veya gelenek ve göreneklere göre yapılacak toplantı, tören, şenlik, karşılama ve uğurlamalar.

c) Spor faaliyetleri ile bilimsel, ticari ve ekonomik amaçlarla yapılan toplantılar,

d) Cumhurbaşkanı, Başbakan ve bakanların Devlet ve Hükümet işleri hakkındaki toplantı ve konuşmaları ile Türkiye büyük Millet Meclisi üyelerinin halk ile yapacakları sohbet niteliğindeki görüşmeler.