IŞİD, Irak'ta bir zamanlar Saddam Hüseyin'in birinci sınıf kimyasal silah üretim tesisi olan binayı işgal etti. ABD Dışişleri Bakanlığı ve diğer yetkililer, tesiste eski silahların olduğunu söyledi.
Öte yandan Amerikalı yetkililer, IŞİD'in, tesisteki materyalden işlevsel bir kimyasal silah yaratabileceğine inanmıyor. Yetkililer, Al Muthanna tesisindeki silahların eski, bozulmuş ve taşıması güç olduğunu belirtti.
Ancak Irak'ta birçok yerin kontrolünü ele geçiren Irak ve Şam İslam Devleti militanlarının kimyasal silah stoğunu ele geçirmesi ABD'nin dikkatini çekti.
'KİMYASAL SİLAHLARIN OLDUĞUNU DÜŞÜNMÜYORUZ'
IŞİD'in askeri alanları ele geçirmesine dair endişelerinin devam ettiğini dile getiren ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Jen Psaki, "Komplekste askeri değeri olan kimyasal silahların olduğunu düşünmüyoruz ve materyalleri güvenli bir şekilde taşımak, yapılabilse bile, çok zor olacaktır" dedi.
Diğer yandan, tesisin ele geçirilmesi Irak'ı zor durumda bırakan kaos ve Sünni isyanının Ortadoğu'daki karışıklığı tırmandırabileceğine dikkat çekiyor. ABD'nin Irak'ta kimyasal silahlardan ötürü girdiği savaşın, radikal Sünni militanların aynı stoğun kontrolünü ele geçirmesiyle sonuçlanması ise, durumdaki ironiyi ortaya koyuyor.
IŞİD'in bölgedeki yükselişi, ABD'de Bush yönetiminin 2003'teki Irak işgali ve Obama yönetiminin 2011'de aldığı askeri güçleri bölgeden çekme kararıyla ilgili tartışmaları yeniden başlattı. Kimyasal silah stoklarının ele geçirilmesi de, silahlar kullanılamayacak durumda olsa bile bu tartışmaları hararetlendiriyor.
Irak Çalışma Grubu'na göre, 1980'lerdeki İran-Irak savaşında Hüseyin, Muthanna tesisinde, sarin, hardal gazı ve VX de dahil olmak üzere kimyasal silah üretti. Irak Çalışma Grubu, ABD'nin Irak İşgali sonrasında kitlesel imha silahlarını araştırmıştı.
Irak Çalışma Grubu Muthanna'da da kimyasal mühimmat bulmuş; ancak Birleşmiş Milletler Özel Komisyonu'nun (Unscom) teftişlerinde, tesisin dağıtıldığı ve geride kalan kimyasal siahların da kullanılamaz olduğuna kanaat getirmişti.
Grup 2004'te yayınladığı raporunda, "İki savaş, yaptırımlar ve Unscom'un teftişleri, Irak'ın birincil üretim imkanlarını azalttı. Tesiste artık zarar görmüş ve depoda sarılı bozuk kimyasal mühimmat ve telef olmuş mühimmat yığını, yerle bir edilmiş yapılar ve savaşta tahrip olmuş bir tesis var" ifadelerini kullanmıştı.
MUTHANNA TESİSİ
Muthanna tesisi, Bağdat'ın yaklaşık 75 km kuzey batısında, IŞİD'in kontrolünde olan Tartar Gölü civarında yer alıyor. IŞİD, Anbar eyaletinin büyük kısmı ve Irak'ın 2. büyük şehri Musul'un kontrolünü ele geçirmiş durumda.
Askeri yetkililer, ABD'nin Muthanna'daki stoğu bildiğini ve eğer askeri bir tehdit arz etseydi, orada o şekilde bırakmayacak olduğunu söyledi. Buna rağmen, ABD Irak'tan çekildiğinde, ülkede askeri üsler de dahil olmak üzere bu kadar büyük alanların, radikal Sünni militanlarca ele geçirilebileceğini öngörmemişti. Amerikalı savunma bakanlığı yetkililerinden biri, eğer ABD Irak hükümetinin kontrolü bu kadar çabuk yitirebileceğini bilseydi, eski kimyasal silahları orada bırakmayacak olduğunu söylüyor.
Amerikalı yetkililer üst üste kimyasal silah stoğunun ele geçirilmesinin, IŞİD için askeri bir kazanım olmadığını vurguladı. Yetkililer, IŞİD, mühimmatı, sarılı oldukları depodan çıkarabilecek olsa dahi, silahların işe yaramayacağını savunuyor. Yetkililerden oluşan grup ayrıca IŞİD'in henüz depoya giriş yapamadığını da bildirdi.
Ordudan bir yetkili, "Bu kimyasal materyalin zarar verebileceği kişiler, onları kullanmaya çalışanlar olacaktır" açıklamasında bulundu.
IŞİD'in askeri kazanımlarında, Baasçılar ve Saddam Hüseyin'in eski destekçilerinden oluşan diğer Sünni grupların yardımları etkili oldu. Bununla beraber, Saddam Hüseyin'in ordusundan gelen yetkililer, militanlar arasında liderlik görevi üstleniyor. Bu kişilerin bazıları, İran-Irak savaşından kalma kimyasal silah kullanım bilgisine sahip. (WSJ)
