Boğaziçi Üniversitesi, 13-15 Aralık tarihlerinde çok önemli bir konferansa ev sahipliği yapacak: “OSMANLI COĞRAFYASINDA ALEVİ-BEKTAŞİ TOPLULUKLARI: KAYNAKLAR, PARADİGMALAR, TARİHYAZICILIĞI”.

 

Boğaziçi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü ve Harvard Üniversitesi Ortadoğu Çalışmaları Merkezi tarafından ortaklaşa düzenlenen konferans yurtiçinden ve yurtdışından çok değerli bilim insanlarını bir araya getirecek.

 

Osmanlı İmparatorluğu ve Alevi-Bektaşi toplulukları arasındaki ilişkiyi irdelemeyi amaçlayan konferansın, Türk-İslam sentezci resmi ideolojinin, Alevi/Bektaşi topluluklara yönelik bazen ilkel, bazen sofistike biçimlerde tezahür eden asimilasyon girişimlerinin güçlendiği bir konjonktürde gerçekleşiyor olması, konferansı çok daha anlamlı kılıyor.

 

YOK SAYILMANIN TARİHİ

 

Alevilerin tarihi katliamlara maruz kalmanın ve yok sayılmanın tarihi... Osmanlının Alevilere yönelik yok etme politikaları, Cumhuriyet sonrası başta Dersim olmak üzere, Maraş, Çorum ve Sivas katliamları ile devam etti. Katliamlar olmadığı zaman ise, Osmanlının ruhuna işlemiş ve Cumhuriyete miras kalan, fakat artık sürdürülmesi mümkün olmayan yok sayma politikaları yürürlükteydi.

 

Bunu, İlber Ortaylı gibi bir tarihçi bile 1998'de bakın nasıl dile getiriyordu: “Osmanlı uleması ve yöneticileri, Cevdet Paşa gibi mütefekkirler dahil, Alevilik problemini görmezlikten gelmişlerdi. Alevi-Sünni ayrımı üzerinde konuşmak ve tartışmak gibi bir kuyuya düşmemeye çok itina ve dikkat sarf etmişlerdir. Bugün de takınılacak tutum bu olmalıdır. Türkler, belli bir esasa istinat etmeyen, bölgeden bölgeye, köyden köye, zamandan zamana değişen bu dinsel renk ayrımını görmezden gelmelidir, millet şuuru bu sahada her şeyin üstünde tutulmalıdır. O vakit inanç konusunda da daha sağlam bir yola girilebilir...” (Millet Kimliği Üzerine, Türkiye Günlüğü, Sayı 50, Mart-Nisan l998 s. 8.)

 

Bu paragrafta kristalleşen Türk-İslamcı zihniyetin detaylı bir analizini bir başka yazıya bırakalım. Ancak öncelikle, bu yok sayma politikasının bugün miadını doldurduğunu söyleyebiliriz. Elbette bu, Türk-İslamcı zihniyetin bir zihniyet dönüşümü geçirip, Aleviliği tanımaya karar vermesi nedeni ile değil, gerek Alevilerin mücadeleleri, gerekse AİHM kararları gibi iktidarı zorlayan hukuki yükümlülükler nedeni ile gerçekleşti.

 

Artık yok saymanın bir seçenek olamayacağını anlayan iktidar, AİHM’nin zorunlu din dersleri kararını güya uygularmış görünürken yaptığı gibi, dersini çalışmayan tembel öğrenci misali hep insanları kandırmanın yollarını aradı. Alevi açılımının fiyasko ile sonuçlanması da bu samimiyetsiz zihniyetin sonucuydu. (Bu konudaki detaylı bir analiz için bkz. Abbas Karakaya, ALEVÎ ÇALIŞTAYLARI NİHAİ RAPORU, Skandal ile fiyasko, EXPESS, 119)

 

“EN BÜYÜK ALEVİ BİZİZ”

 

Alevileri yok saymaktan vazgeçen Türk-İslamcı zihniyet daha sofistike asimilasyon yöntemleri denemeye başladı. “Aliyi sevmek Alevilikse, en büyük Alevi biziz” gibi Aleviler için hiçbir anlam ifade etmeyen söylemlerden tutun, Hacı Bektaş’ın bir Türk-İslamcı olarak yeniden kurgulanmasına kadar bir dizi yeni araç geliştirilmeye çalışıldı. Amaç, Aleviliğin mümkün olduğunca Sünniliğe yakın, zararsız bir biçimde yeniden inşasıydı. Nitekim son zamanlarda bolca karşımıza çıkan, Yavuz’un aslında Kızılbaş katliamı yapmadığı gibi hiçbir tarihsel dayanağı olmayan iddiaların bu döneme denk gelmesi de rastlantı olmasa gerek. Amaç Aleviliğin İslami ortodoksi eleştirisinin törpülenerek zararsız hale getirilmesi, sonra da bu zihniyete uygun iktidar yanlısı Alevilerin çoğaltılması ve asimilasyona hız verilmesi…

 

Tam da bu konjonktürde, Osmanlı İmparatorluğu ve Alevi-Bektaşi toplulukları arasındaki ilişkiyi, Türk-İslam sentezci zihniyetin milliyetçi gözlüğüyle bakmayan bilim insanlarından dinlemek bu ülkede eşit yurttaşlık mücadelesi veren herkes için çok anlamlı olacak.

 

Boğaziçi Üniversitesi Rektörlük konferans salonunda gerçekleşecek bu önemli konferansın programı şöyle:

 

OSMANLI COĞRAFYASINDA ALEVİ-BEKTAŞİ TOPLULUKLARI:

KAYNAKLAR, PARADİGMALAR, TARİHYAZICILIĞI

 

13.12.2011 (Salı)

Açılış: 10:30-11.00

 

OTURUMLAR

 

1) Ortaçağ/ Osmanlı Öncesi Arkaplan

 

Müzakereci: Cemal Kafadar, Harvard University

 

Konuşmacılar:

 

11.00-11.30 Ahmet Karamustafa, Washington University in St. Louis

“Sofu, Abdal, Dede: Kaygusuz Abdal ve Ortaçağda Anadolu’da Halk Müslümanlığı”

 

 11.30-12.00 Ayfer Karakaya-Stump, College of William and Mary

“Vefailik, Bektaşilik ve Anadolu’da ‘Heterodoks’ İslam’ın Kökenleri Meselesi: Köprülü Paradigmasını Yeniden Düşünmek”

 

12.00-12.30 Kahve Arası

 

12.30-13.00 Sara Nur Yıldız, Orient-Institut Istanbul

“Ortaçağ Anadolusu’ndaki Sufi Grupların Tarihselleştirilmesi: Senkretizm, Heterodoksi ve Yüksek İslam/ Halk İslamı Paradigmalarını Yeniden Değerlendirmek”

 

13.00-13.30 Mark Soileau, Mardin Artuklu Üniversitesi

“Kerametler Arasındaki Halk: Bektaşi Menakıbnamelerinde Alevileri Bulmak”

 

13.30-15.00 Öğle Yemeği

 

2) SAFEVİLER VE KIZILBAŞ/ALEVİ HAREKETİNİN YENİÇAĞBAĞLAMI

Müzakereci: Derin Terzioğlu, Boğaziçi Üniversitesi

 

Konuşmacılar:

15.00-15.30 Cornell Fleischer, University of Chicago

“Onbeşinci ve Onaltıncı Yüzyıllarda İslam Dünyası’nda Mehdici ve Mileneryan Hareketlerin Ortak Dili”

 

15.30-16.00 Shahzad Bashir, Stanford University

“Kızıl Görmek: Farsça Literatürde İmge ve Retorik Olarak Kızılbaş” 

 

16.00-16.30 Vural Genç, İstanbul Üniversitesi

“İran Kaynaklarında Çaldıran Savaşı”

 

16.30-17.00 Kahve Arası

 

17.00-17.30 Fariba Zarinebaf, University of California Riverside

“İran, Avrupa ve Osmanlı Kaynaklarında Şah İsmail’e Dair Mitler”

 

 17.30-18.00 Ferenc Csirkés, University of Chicago

“Safeviler ve Osmanlılar’da Şah İsmail Hatayi’nin Şiirinin Alımlanması”

 

19:00 Akşam Yemeği

 

14.12.2011 (Çarşamba)

3) TEKKELER VE DERGÂHLAR

 

Müzakereci: Gülru Necipoğlu, Harvard University

 

Konuşmacılar:

 

10.00-10.30 Cemal Kafadar, Harvard University

“Dutlug Bolsun: Kızıl Deli Tekkesi’nde Taş ve Toprak”

 

10.30-11.00 Zeynep Yürekli-Görkay, University of Oxford

“Hacı Bektaş, Türbesi ve Osmanlılar”

 

11.00-11.30 Kahve Arası

 

11.30-12.00 Mahir Polat, İstanbul Üniversitesi

“Kayıp mı Hayal mi? Osmanlı Dönemi Mimari Tarihinde Cemevini Aramak”

 

12.00-12.30 Frances Trix, Indiana University

“Batı Balkanlar’da Bektaşi Tekkelerinin Hayatta Kalma Stratejileri: Ergeri (Arnavutluk), Kalkandelen (Makedonya), Gjakova (Kosova)”

 

12.30-14 :00 Öğle Yemeği

 

4) İMPARATORLUĞUN GÖLGESİNDE: KIZILBAŞ/ALEVİ VE BEKTAŞİ TOPLULUKLARININ OSMANLI VE SAFEVİ DEVLETLERİYLE İLİŞKİLERİ

 

Müzakereci: Ayfer Karakaya-Stump, College of William and Mary

 

Konuşmacılar:

 

14.00-14.30 Kathryn Babayan, University of Michigan

“İran’da Kızılbaşlığın Sönüşü Meselesini Yeniden Düşünmek”

 

14.30-15.00 İbrahim Kaya Şahin, Tulane University

“Osmanlı Sünniliğine Doğru: Aşıkpaşazade’den Celalzade’ye Osmanlı Kroniklerinde Bektaşi/Alevi/Şii/Safevi Algısı”

 

 15.00-15.30 Derin Terzioğlu, Boğaziçi Üniversitesi

“Osmanlı Sünnileş(tir)me Sürecini Nasıl Kavramsallaştırmalı: Tarihyazıcılığına İlişkin Bir Değerlendirme”

 

15.30-16.00 Kahve Arası

 

16.00- 16.30 Erdal Küçükyalçın, Boğaziçi Üniversitesi

“Yeniçeri -- Bektaşi İlişkilerini Yeniden Düşünmek: Yeniçeri Sancak Nişanlarında Dini Sembolizm”

 

16.30- 17.00 Alişan Akpınar, İstanbul Üniversitesi

“Abdülhamit Döneminde Osmanlı Devleti’nin Alevi Algısı”

 

17.00-18.00 Büfe

 

18.30-20.00 Sosyal Program

Dertli Divani Baba (Veli Aykut), Onur Konuğu/Sanatçı

Anlatılı Dinleti: “Deyişlerin Dili”

 

15.12.2011 (Perşembe)

5) HAFIZA, TARİH VE KİMLİK İNŞASI

 

Müzakereci: Arzu Öztürkmen, Boğaziçi Üniversitesi

 

Konuşmacılar:

10.00-10.30 Markus Dressler, İstanbul Teknik Üniversitesi

“Kızılbaş Aleviliği ve Bektaşiliği Yeniden Yazmak: Kavramsal ve Kuramsal Zorluklar”

 

10.30-11.00 Ulaş Özdemir, Yıldız Teknik Üniversitesi

“Kutsal Sözlerden Tarih: Ehl-i Hak İrfanında Hacı Bektaş’ın Varlığı”

 

11.00-11.30 Erdal Gezik, Bağımsız Araştırmacı, Hollanda

“Yazının Ötesi: Dersim Alevilerinin Dini-Kültürel Hafızasının İnşası”

 

11. 30-12.00 Kahve Arası

 

12.00-13.00 Yuvarlak Masa

 

13.00 Kapanış & Nafi Baba Tekkesi’ni Ziyaret